جریمه در بازار آتی

معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه

معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه چگونه است؟ قرارداد آتی یک قرارداد قانونی است که به موجب آن توافق می‌شود در زمان آینده یک کالا به قیمت از پیش تعیین‌شده معامله شود.

هر قرارداد آتی چهار رکن اساسی دارد:

• کالای مشخص: مثلا شما قرارداد می‌کنید که در آینده گندم دریافت کنید. فروشنده نمی‌تواند به شما جو تحویل بدهد.
• قیمت مشخص: فرض کنید قرار گذاشته‌اید که سال آینده گندم را از قرار کیلویی 100 تومان بخرید. قیمت بازار آزاد هر اندازه که باشد، فروشنده باید همان 100 تومان را از شما بگیرد. چه گندم یک ریال شده باشد چه هزار تومان.
• کیفیت مشخص: اگر شما بر سر یک استاندارد کیفی توافق کرده‌اید (متناسب با برگه آزمایشگاه استاندارد) فروشنده باید همان درجه کیفی را تامین کند.
• زمان مشخص: مهم‌ترین رکن قرارداد آتی، یک زمان مشخص است که در آن باید کالای خود را دریافت کنید.

قرارداد آتی در پوست گردو

اگر حوصله ندارید تمام این مقاله را بخوانید تنها با خواندن این چهار بند با کلیت قرارداد آتی آشنا خواهید شد:

• قرارداد آتی یک قرارداد است که به موجب آن کالایی در زمان آینده با قیمت مشخص، در تاریخ مشخص معامله می‌شود.
• خریدار می‌تواند قرارداد خود را به شخص دیگر واگذار کند. هر قدر به زمان تحویل نزدیک شویم، قیمت قرارداد به قیمت بازار نزدیک‌تر می‌شود. همچنین پیش‌بینی عمومی از قیمت کالا در زمان سررسید بر قیمت قرارداد آتی اثر دارد.
• به کمک قرارداد آتی خرید و قرارداد آتی فروش، شما می‌توانید در این بازار به شکل دوطرفه سود کنید. اگر فکر می‌کنید قیمت بالا می‌رود، موقعیت خرید می‌گیرید. اگر گمان می‌کنید که قیمت پایین می‌آید، موقعیت فروش می‌گیرید. اگر موقعیت فروش بگیرید حتما لازم نیست کالا را تحویل دهید، بلکه می‌توانید قرارداد را به فروشنده‌ای دیگر واگذار کنید.
• در این بازار امکان استفاده از اهرم وجود دارد. یعنی با پرداخت وجه یک واحد کالا، می‌توانید بیشتر از یک واحد کالا را بخرید یا بفروشید. مثلا پول یک سکه را بدهید، اما قرارداد خرید ده سکه را بگیرید. به این ترتیب اگر قیمت سکه طلا ده درصد بالا برود، شما 100% سود می‌کنید. (چون اهرم 10 دارید.)
• شرکت‌ها از قرارداد آتی استفاده می‌کنند تا هزینه انبارداری را کاهش دهند و ریسک نوسان‌های قیمت مواد اولیه و محصول نهایی را از میان بردارند.

وظایف خریدار و فروشنده در قرارداد آتی

هر قرارداد آتی یک خریدار و یک فروشنده دارد. در مثالی که زدیم، شما خریدار گندم و یک کشاورز فروشنده گندم است.

در زمان سررسید خریدار موظف به تسویه وجه معامله است.

فروشنده نیز موظف است در این زمان کالای مورد معامله را تحویل دهد.

هیچ‌کدام از دو طرف حق ندارند نسبت به تسویه وجه یا تحویل کالا کوتاهی کنند.

درک مفهوم معاملات مشتقه

قرارداد آتی به هیچ عنوان مفهوم مدرنی نیست. ایرانیان باستان، رومی‌ها و مصری‌ها قراردادهایی داشتند، شبیه به آنچه امروز قراردادی آتی می‌نامیم.

در ژاپن قرارداد آتی برنج مرسوم بود. مزرعه‌داران برای فروختن برنج در سال‌های آتی و دریافت وجه در همان زمان قراردادهایی تنظیم می‌کردند.

در هلند، برگه‌های قرارداد آتی گل لاله به صورت اوراق بهادار معامله می‌شد. این اولین نمونه از شکل امروزی قراردادهای مشتق‌شده بود.

یک مثال ساده از قرارداد آتی

فرض کنید با هم رفته‌ایم شمال. در راه برگشت از یک کارخانه شالی‌کوبی، 100 کیلو برنج می‌خریم از قرار هر کیلو 30 هزار تومان. 3 میلیون تومان پول می‌دهیم و 5 گونی 20 کیلویی می‌گیریم. این یک معامله نقدی است.

اما به‌غیر معاملات نقدی عادی، معاملات دیگری هم قابل تصور است که به آن‌ها معاملات مشتقه می‌گوییم.

معروف‌ترین مثال از مشتقه، خرید نسیه است. یعنی 5 گونی برنج را می‌گیریم و قول می‌دهیم که تا زمانی مشخص، پول را واریز کنیم.

اما قرارداد آتی با قرارداد نسیه تفاوت دارد. عمده تفاوت این است که کالا، در زمان تسویه وجه تحویل داده می‌شود.

معاملات آتی به عنوان یک ابزار مشتقه

اما قرارداد آتی به چه صورت است؟

تصور کنید که ما سالی 100 کیلو برنج مصرف داریم. اگر الان 200 کیلو بخریم، برای انبارکردن و نگه‌داری برنج‌ها دچار مشکل می‌شویم.

با برنج‌فروش قرار می‌گذاریم که سال دیگر که شمال آمدیم 100 کیلو برنج دیگر به ما بدهد، پولش را هم همان موقع بدهیم. برنج‌فروش قبول می‌کند که این کار را از قرار هر کیلو 36 هزار تومان انجام دهد.

سال دیگر ما باید 3.6 میلیون بپردازیم و 100 کیلو برنج با جریمه در بازار آتی کیفیت مشخص تحویل بگیریم. این یک قرارداد آتی است. (البته در دید تخصصی، قرارداد آتی با پیمانی که در این مثال زدیم تفاوت دارد. برای سادگی و قابل فهم شدن موضوع، از این مثال استفاده شد.)

بعد از سه ماه متوجه می‌شویم که ما برنج لازم نداریم. از طرفی قیمت برنج به هر کیلو 40 هزار تومان رسیده است. قرارداد خود را به قیمت هر کیلو 2 هزار تومان به شخص دیگری می‌فروشیم. حالا او می‌تواند با این قرارداد به برنج‌فروش مراجعه کند، 36 هزار تومان بپردازد و برنج بگیرد. هر کیلو برنج برای او 38 تومان تمام خواهد شد. ما 200 هزار تومان سود کرده‌ایم. خریدار جدید هم در مجموع 200 هزار تومان کم‌تر برای خرید برنج پرداخت می‌کند.

اما شاید قیمت برنج در این مدت پایین بیاید. مثلا به هر کیلو بیست هزار تومان برسد. در این صورت ما ضرر کرده‌ایم. چرا که باید برنج را 16 هزار تومان گران‌تر از قیمت بازار بخریم.

وجه تضمین در قرارداد آتی

فرض کنید قیمت برنج به 20 هزار تومان رسیده و شما قرار گذاشته‌اید که برنج را 36 هزار تومان بخرید. چه کار می‌کنید؟ به احتمال زیاد سال دیگر برنامه شمال را لغو کنید و برای گرفتن برنج مراجعه نکنید. فروشنده از تصمیم شما بی‌خبر است و برنج را آماده می‌کند. اما برنج‌ها روی دستش می‌ماند.

برای این که خریدار یا فروشنده معامله را یک‌طرفه فسخ نکنند، یک مبلغ به عنوان وجه تضمین نزد یک امین می‌گذارند.

مثلا هر کدام از شما، برای خرید 100 کیلو برنج، 300 هزار تومان پیش یک شخص می‌گذارید. اگر شما برای تحویل گرفتن برنج مراجعه نکنید، 300 هزار تومان شما به عنوان جریمه به فروشنده داده می‌شود. اگر هم فروشنده برنج را تحویل ندهد، شما جریمه دریافت می‌کنید.

در این مثال، شما معادل 10 درصد قیمت کل معامله را وجه تضمین قرار داده‌اید.

طبیعی است که اگر قیمت برنج ده درصد کم شود، برای شما فرقی نمی‌کند که بروید و برنج را تحویل بگیرید، یا معامله را فسخ کنید و جریمه پرداخت کنید. در این حالت می‌شود معامله‌ را فسخ‌شده فرض کرد. در این معامله، فروشنده به اندازه وجه تضمین شما سود کرده است.

شما از کاهش 10 درصدی قیمت چقدر ضرر کرده‌اید؟ 100%! چطور؟ کل پولی که پرداخت کرده بودید 300 هزار تومان بود، که تمام آن را از دست داده‌اید.

اهرم در معاملات آتی

فرض کنید که می‌دانید قرار است به زودی قیمت برنج بیست درصد افزایش پیدا کند. شما ده میلیون تومان پول دارید. اگر تمام این پول را برنج بخرید و پس از گران شدن به بازار عرضه کنید، 2 میلیون تومان سود می‌کنید.

اما فرض کنید که یک قرارداد آتی برنج با اهرم 10 ببندید. در این صورت با ده میلیون وجه تضمین می‌توانید معادل 100 میلیون تومان برنج بخرید. اگر برنج 20 درصد گران شود، حالا شما 20 میلیون تومان سود می‌کنید. یعنی با ده درصد افزایش قیمت، پول شما سه برابر می‌شود.

اما برعکس این ماجرا هم صادق است. اگر قیمت برنج ده درصد کاهش پیدا کند، شما ده میلیون تومان ضرر می‌کنید. یعنی کل پول خود را با یک منفی ده درصد از دست می‌دهید.

می‌بینید که بستن قرارداد آتی (یا خریدن قرارداد دیگران) همان اندازه که می‌تواند سودآور باشد، پرریسک نیز هست.

فرق معامله آتی و فوروارد در چیست؟

گاهی به معاملات فوروارد، پیمان آتی‌ (در مقایسه با قرارداد آتی) نیز می‌گویند. اما آیا می‌دانید معامله فوروارد با فیوچر چه فرقی دارد؟

اگر در اینترنت تفاوت معاملات آتی و فوروارد را جستجو کنید، ممکن است به تفاوت‌های بربخورید که هیچ‌کدام درست نیستند.

قرارداد آتی سکه

تسویه قرار داد آتی :(offset) همانطور که در تعریف ابتدایی قراردادهای آتی ذکر کردیم فروشنده و خریدار تا قبل از اتمام مهلت انقضای قرار داد می توانند با انجام یک معامله در جهت عکس تعهدات خود را در قبال تحویل یا دریافت کالا تسویه نماید . لذا تسویه قرارداد در معاملات آتی یعنی اتخاذ یک موقعیت معاملاتی مخالف و معادل معامله آتی اولیه توسط معامله گر .
تحویل قرارداد آتی : در صورت اتمام زمان قرار داد فروشنده باید نسبت به تحویل کالا و خریدار نسبت به دریافت کالا اقدام نماید. اما عموما افراد در قراردادهای آتی فرایند تسویه نقدی را به تحویل کالا ترجیح می دهند. به این معنی که به جای تبادل کالا اختلاف قیمت روز ورود به معامله و قیمت روز تحویل کالا را محاسبه نموده و در انتها این اختلاف قیمت را دریافت یا پرداخت می نمایند.

قوانین مربوط به تحویل کالا جریمه در بازار آتی تسویه نهایی در ادامه مطالب

قوانین بورس در رابطه با تحویل کالا و تسویه نهایی

ماده 39: " قرارداد آتی " پس از آخرین روز معاملاتی، وارد دوره تحویل می شود و طرفین " قرارداد

آتی " باید نسبت به طی فرایند تحویل اقدام نمایند .

ماده40 : دوره تحویل از روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی شروع و تا پایان " ماه قرارداد " ادامه

می یابد .

ماد41: : دارندگان " موقعیت تعهدی فروش " باز، پنج روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی باید

توسط کارگزار مربوطه " گواهی آمادگی تحویل " و " رسید انبار " را تحویل اتاق پایاپای دهند .

تبصره : چنانچه مدارک فوق در مهلت مذکور به " بورس " ارائه نگردد، " قرارداد آتی " بر اساس " قیمت

تسویه روزانه " آ نروز، " تسویه نقدی " شده و نامبرده مشمول جریمه های مقرر در " قرارداد آتی "

خواهد شد .

ماده 42: یک روز کاری پس از پایان مهلت ارسال " گواهی آمادگی تحویل " ، اتاق پایاپای " اعلامیه

تحویل " را بر اساس اولویت زمانی برای مشتریان دارای " موقعیت تعهدی خرید " باز از طریق

کارگزاران مربوطه ارسال می نماید . کارگزاران مربوطه باید " اعلامیه تحویل " را بلافاصله پس از

دریافت از اتاق پایاپای به اطلاع مشتریان برسانند . این اعلامیه باید شامل موارد ذیل باشد .

-1 مقدار و مشخصات کالای تحویلی

-2 نام فروشنده کالا

-3 زما نبندی و نحوه تحویل

-4 آدرس انبارهای محل تحویل کالا و مقدار کالا در هر انبار

-5 نام و آدرس نماینده فروشنده که خریدار برای تحویل گرفتن باید با آن در تماس باشد

-6 گزارش معاملات خریدار بر روی " قرارداد آتی " شامل زمان خرید یا فروش و تعداد قراردادهای

آتی خریداری شده یا فروخته شده طی دوره

-7 مشخصات " رسید انبار "

-8 هزینه های خدمات و کارمزد تحویل کالا

-9 سایر اطلاعات مورد نیاز به تشخیص " بورس "

ماده 43: دریافت کنندگان " اعلامیه تحویل " باید حداکثر تا سه روز کاری قبل از پایان " دوره

معاملاتی " 25 درصد ارزش دارایی تعهد شده در " قرارداد آتی " بر حسب آخرین " قیمت تسویه

روزانه " را بعنوان " پیش پرداخت تحویل " به حساب " اتاق پایاپای " واریز نموده و فیش واریزی را از

طریق کارگزار مربوطه به " اتاق پایاپای " ارائه نمایند .

تبصره : چنانچه وجه فوق تا سه روز کاری قبل از پایان " دورة معاملاتی " پرداخت نگردد، " قرارداد

آتی " " تسویه نقدی " شده و نامبرده مشمول جریمه های مقرر در " قرارداد آتی " خواهد شد.

ماده 44: خریدارانی که در سه روز پایانی " دوره معاملاتی " اقدام به باز نمودن " موقعیت تعهدی

خرید " می نمایند باید 25 درصد " ارزش قرارداد آتی " را نیز بعنوان " پیش پرداخت تحویل " بپردازند .

ماده 45: دارنده " موقعیت تعهدی خرید " حداکثر یک روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی باید

وجه باقی مانده " قرارداد آتی " را به حساب " اتاق پایاپای " واریز و فیش واریزی را به کارگزار ارائه

تبصره : چنانچه وجه فوق در مهلت مقرر پرداخت نگردد، " قرارداد آتی " " تسویه نقدی " شده و نامبرده

مشمول جریمه های مقرر در " قرارداد آتی " خواهد شد .

ماده 46 : اتاق پایاپای مبالغ دریافتی از کارگزار خریدار را حداکثر تا پایان روز جریمه در بازار آتی کاری بعد به حساب

کارگزار فروشنده منظور می نماید .

تبصره : چنانچه خریدار در موعد مقرر نسبت به دریافت کالا از انبار معرفی شده از طرف فروشنده اقدام

ننماید، کلیه هزینه ها و خسارات مترتبه بعد از آن تاریخ به عهده خریدار می باشد .

ماده 47 : چنانچه خریدار پس از دریافت کالا هرگونه اختلافی در مورد مشخصات کالای دریافتی با

مشخصات " قرارداد آتی " مشاهده نماید، باید مراتب را حداکثر تا پانزده روز کاری بعد از پایان دوره

تحویل کتباً به " بورس " و هیئت داوری اعلام کند . عدم اعلام مراتب طی مهلت مقرر به منزلة تایید

ایفای جریمه در بازار آتی تعهدات فروشنده و اسقاط حق اعتراض به آن از سوی خریدار می باشد.

بازار آتی سکه چیست؟ چطور در آن سرمایه گذاری کنیم؟

یکی از بهتر‌ین بازارهای سرمایه گذاری در ایران، بازار آتی است. بازار آتی سکه نیز طرفداران زیادی در بین معامله گران دارد. قرارداد آتی سکه توافق‌نامه‌ای است که در آن فروشنده تعهد می نماید در زمان معین تعداد مشخصی سکه را به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز متعهد می‌شود که در زمان دریافت سکه مبلغی را که در روز قرارداد توافق شده پرداخت کند.

بازار آتی سکه به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی که نسبت به بازار بورس دارد فعالان در حوزه‌ی سرمایه گذاری را به سمت خود سوق می‌دهد؛ اما با وجود همه این ویژگی ها باز هم دلیل بر این نمی‌شود که بدون داشتن اطلاعات کافی وارد این بازار شد. برای ورود به این بازار باید با مفاهیم و موارد موجود در آن آشنا بود و از شیوه‌ی معاملات و قوانین حاکم بر بازار اطلاع داشت. در این مقاله با نحوه‌ی ورود به بازار آتی سکه و مفاهیم اصلی در آن آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.

مفاهیم و مواردی که برای ورود به بازار آتی سکه باید دانست:

نماد معاملاتی

هر سررسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نشان داده می‌شود. هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی باید به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند.

نمادهای معاملاتی قراردادهای آتی سکه طلا براساس سال و ماه قرارداد نامیده می‌شوند که بر این اساس هر نماد معاملاتی به صورت GCMMYY است و در آن GC مخفف سکه طلا (Gold Coins)، MM علامت اختصاری ماه قرارداد که به صورت حروف نمایش داده می‌شود و YY سال قرارداد است.

به عنوان مثال نماد معاملاتی GCDY98 نشان دهنده قرارداد آتی سکه طلا تحویل دی ماه ۹۸ است. براین اساس شما هر سررسید را با نام اختصاری آن می‌شناسید، درست مانند سهام که هر سهم با نماد خاص خود شناخته می شود. به طور معمول در نماد هر سهم حرف اول نشان دهنده صنعتی است که شرکت مورد نظر در آن فعالیت دارد و مابقی خلاصه‌ای از نام شرکت است. مانند “خساپا” که حرف “خ” نشان دهنده گروه خودرو و قطعات جریمه در بازار آتی است و “ساپا” مخففی از نام شرکت است “سایپا”.

دارایی پایه و اندازه قرارداد

مهمترین موضوعی که باید در مورد آن اطلاعات داشته باشید دارایی پایه و اندازه‌ی قرارداد آتی است. دارایی پایه عبارت است از کالایی که در قالب قرارداد آتی معامله می‌شود، که در قرارداد آتی سکه دارایی پایه سکه‌ی طلا است. سکه‌های متفاوتی ازلحاظ کمی و کیفی در بازار موجود است به همین دلیل شرایط قابل‌ قبول سکه توسط بورس تعیین می‌شود.

اندازه‌ی قرارداد آتی یکی از مواردی است که در قرارداد ذکر می‌شود. سازمان بورس اندازه‌ی قراردادهای آتی سکه را تعیین می کند و هر سرمایه‌گذار می‌تواند مضرب صحیحی از آن را معامله نماید. اندازه‌ی قرارداد آتی سکه ۱۰ عدد سکه بهار آزادی می‌باشد. درواقع هر سرمایه‌گذار به ازای هر قرارداد، ۱۰ سکه‌ی طلا را خریداری کرده یا به فروش می‌رساند. به‌طور مثال اگر فردی ‌بخواهد ۵۰ سکه را خریداری کند باید ۵ قرارداد آتی سکه را بخرد.

مفهوم وجه تضمین اولیه در قرارداد آتی سکه طلا

مفهوم مهم دیگری که باید برای ورود به بازار آتی سکه دانست، مفهوم وجه تضمین است. وجه تضمین مبلغی است که خریدار و فروشنده به ‌منظور اطمینان از بدهی احتمالی واریز می‌نمایند و به‌نوعی ضمانت معامله محسوب می‌شود.

این مبلغ در حسابی که در اختیار بورس است نگهداری می‌شود و مقدار حداقل آن را نیز بورس تعیین می‌کند. درواقع وجه تضمین در سود و ضرر شما در آتی سکه تأثیرگذار نیست، اما برای اینکه سود بیشتری کنید طبیعتاً باید قراردادهای بیشتری داشته باشید و این امر مستلزم آن است که وجه تضمین بیشتری پرداخت کنید.

حداکثر حجم سفارش و جریمه در بازار آتی سررسید در بازار قراردادهای آتی

مفهوم بعدی که باید به آن پرداخت، حداکثر حجم سفارش و سررسید در بازار قراردادهای آتی است. حداکثر حجم سفارش به معنی تعداد مشخصی قرارداد در بازار آتی بوده و به‌نوعی محدودیت برای سفارش گذاری است. این مورد پارامتر به عواملی همچون نوسانات بازار و عمق بازار بستگی دارد و در تمام بازارهای مالی وجود دارد. دلیل وجود حداکثر حجم سفارش این است که امکان معامله را برای همه‌ فراهم کند و کسی که سرمایه‌ی زیاد دارد نتواند تمام بازار را در اختیار گیرد.

آخرین روز معاملات که در قرارداد آتی مشخص شده است را سررسید در بازار آتی گویند که این تاریخ توسط بورس تعیین می‌شود. سرمایه گذار می‌بایست سه روز قبل از آخرین روز معاملاتی آمادگی خود را برای تسویه نهایی به کارگزار اعلام کرده و می‌تواند تسویه کند یا موقعیت‌های خود را ببندد. در تسویه‌ی نهایی فروشنده‌ی سکه باید سکه‌ها را تحویل داده و خریدار نیز باید مبلغ سکه‌ها را بر اساس قیمت ذکر شده در قرارداد واریز نماید.

حد نوسان قیمت روزانه در قراردادهای آتی سکه

بازه قیمتی معاملات روزانه در قراردادهای آتی محدود به (۵%±) قیمت تسویه روز معاملاتی قبل است و امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر و پایین تر از این بازه وجود ندارد.

کارمزد معاملات آتی سکه

در حال حاضر کارمزد اتخاذ هر قرارداد تعهدی خرید یا فروش در معاملات آتی شامل موارد زیر است:

• کارمزد کارگزار ⬅️ ۱۶۰۰ تومان
• کارمزد شرکت بورس کالا ⬅️ ۱۰۰۰ تومان
• حق نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ⬅️ ۴۰۰ تومان
• جمع کارمزد هر قرارداد تعهدی خرید یا فروش ⬅️ ۳۰۰۰ تومان

بنابراین، کارمزد هر خرید و فروش در آتی سکه مجموعا برابر با ۶۰۰۰ تومان خواهد بود.

لازم به ذکر است دارندگان موقعیت تعهدی باز که وارد مرحله تحویل می شوند، علاوه بر کارمزد اتخاذ موقعیت (۳۰۰۰تومان) می بایست بابت هر قرارداد مبلغ ۵۰۰۰ تومان به عنوان کارمزد تسویه بپردازند.

مراحل یک روز معاملاتی در قراردادهای آتی سکه

به‌طورکلی فرایند یک روز معاملاتی در بازار آتی سکه شامل ۴ مرحله است:

1. پیش گشایش: بازار از دوره پیش گشایش آغاز می‌شود. در این دوره فرایند مچینگ صورت می‌گیرد؛ همین‌طور خریداران و فروشندگان قدرت یکدیگر را محک می‌زنند. در دوره پیش گشایش امکان انجام معامله وجود ندارد، درواقع فقط می‌توان سفارش گذاشت. این دوره همان نیم ساعت ابتدایی بازار را تشکیل می‌دهد؛ مثلاً اگر بازار ساعت ۱۰ صبح باز می‌شود، از همین ساعت تا حدود ساعت ۱۰:۳۰ دوره پیش گشایش خواهد بود.
2. دوره حراج تک‌نرخی: این دوره بلافاصله پس از فرایند مچینگ برای چند ثانیه اتفاق می‌افتد و طی این فرایند سفارش‌های سمت عرضه با سفارش‌های سمت تقاضا یکپارچه می‌شود.
3. دوره حراج پیوسته: بعد از فرایند مچینگ و حراج تک قیمتی، دوره حراج پیوسته بالاترین مقدار گردش بازار را به خود اختصاص می‌دهد. این دوره تا پنج دقیقه قبل از بسته شدن بازار ادامه می‌یابد. طی این دوره خریداران و فروشندگان با یکدیگر تعامل نموده و همین مهم باعث قیمت‌گذاری لحظه‌ای و تغییر سطوح عرضه و تقاضا و درنتیجه کشف قیمت خواهد شد.
4. دوره پایانی: پنج دقیقه پایانی بازار، همان دوره پایانی است. در این بازه زمانی نمی‌توان سفارش جدیدی وارد بازار کرد. درواقع شرایطی محیا می‌شود که کم‌کم در بازار بسته شود!

قیمت تسویه روزانه

سود یا زیان در بازار آتی سکه بر اساس قیمت تسویه روزانه محاسبه می‌شود. درواقع بالا یا پایین آمدن قیمت بر اساس قیمت تسویه سنجیده می‌شود. قیمت تسویه روزانه قیمتی است که در پایان هرروز توسط بورس کالا کشف می‌شود سود و زیان افراد به‌حساب افراد دارای تعهد باز لحاظ می‌شود.

دقت کنید اگر چهار سررسید باز داشته باشیم در پایان روز ۴ قیمت تسویه کشف خواهد شد. درواقع هر قرارداد به‌طور جداگانه یک قیمت تسویه منحصربه‌فرد دارد. مثلاً قیمت تسویه سررسید شهریور ۹۷ با نماد GCSH97 باقیمت تسویه سررسید آبان ۹۷ با نماد GCAB97 متفاوت است.

گواهی آمادگی تحویل

سندی است که توسط خریدار و فروشنده “ قرارداد آتی ” و به منظور آگاهی اتاق پایاپای از آمادگی آن ها جهت تحویل کالا در قالب فرم‌های بورس ارائه می‌گردد.

در این راستا کلیه دارندگان موقعیت تعهدی باز، می‌بایست طی مهلت ارائه آمادگی تحویل ( دو روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی هر نماد) آمادگی خود را جهت تسویه نهایی به کارگزاری اعلام نمایند.

لازم به ذکر است که این فرآیند به طور معمول توسط کارگزاری برای مشتریانی که موقعیت باز دارند انجام شده و گواهی آمادگی تحویل برای آن ها تنظیم می‌شود.

پس از اعلام آمادگی تحویل، مشتریان وارد دوره دو روزه‌ای می‌شوند که می‌توانند موقعیت‌های خود را ببندند و یا جهت تسویه نهایی اقدام نمایند.

درصورتی‌که تا پایان مهلت مقرر، مشتری دارای موقعیت باز، مدارک خود را ارائه نکند، مشمول جریمه های مقرر در مشخصات قرارداد آتی می‌شود،

گفتنی است باز نمودن موقعیت تعهدی جدید طی دوره مذکور به جریمه در بازار آتی منزلۀ اعلام آمادگی تحویل کالای موضوع قرارداد از سوی مشتری نیز است.

جرایم:

جریمه عدم ارائه گواهی آمادگی تحویل از طرف دارندگان موقعیت تعهدی باز خرید و فروش به میزان یک درصد ارزش کل قرارداد بر اساس قیمت تسویه همان روز معاملاتی قرارداد آتی است.

جریمه عدم ارائه رسید انبار از طرف مشتریان فروشنده یک درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی است که به نفع خریدار کسر می‌گردد. همچنین در صورتی که قیمت بازار نقدی دارایی پایه از قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی بیشتر باشد تفاوت این دو نرخ به نفع مشتری خریدار از فروشنده اخذ می‌گردد.

جریمه عدم واریز وجه ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی از طرف مشتریان خریدار، یک درصد ارزش قرارداد است که به نفع فروشنده از حساب مشتری خریدار کسر می‌گردد. چنانچه قیمت بازار نقدی دارایی پایه از قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی کمتر باشد تفاوت این دو نرخ به نفع مشتری فروشنده از خریدار اخذ می‌گردد.

در تمامی موارد فوق کارمزد تسویه و تحویل هر دو سر معامله به نفع بورس از مشتری نکول کننده دریافت خواهد شد.

فرایند تحویل قرارداد آتی

چنانچه دارندگان موقعیت باز در یک سررسید مشخص، تا پایان جلسه آخرین روز معاملاتی، اقدام به بستن موقعیت‌های خود نکنند، وارد مرحله تحویل می‌شوند.

حدوداً ۲ روز مانده به زمان گواهی آمادگی تحویل، اطلاعیه فرآیند تحویل (برای قراردادی که در حال سررسید است) در سایت بورس کالا درج می‌گردد. مفاد ذیل در اطلاعیه مذکور قید خواهد شد و کلیه مشتریان (خریدار و فروشنده) دارای موقعیت تعهدی باز، موظفند بر اساس ضوابط اعلام شده اقدام نمایند.

این اطلاعیه‌ها حاوی اطلاعاتی از قبیل تعریف قرارداد، بورس کالا، بانک عامل، مشتری فروشنده، مشتری خریدار، سکه بانکی، اندازه هر قرارداد و فرایند تحویل است.

نتیجه‌گیری:

در انتها لازم به ذکر است که سرمایه گذاری در بازار آتی ، همچون سرمایه گذاری در سایر حوزه‌ها ممکن است به سود یا زیان سرمایه گذاران بیانجامد. اما مطالعه و افزایش سطح آگاهی می تواند ریسک حاکم بر این بازار را کاهش داده و بر جذابیت آن بیافزاید.

امیدواریم با ارائه این مقاله به شما عزیزانی که قصد سرمایه گذاری در بازار آتی سکه را دارید کمک کرده باشیم که با آگاهی بیشتری به آن وارد شوید.

15 . همگرايي قيمت آتي با قيمت نقدی یعنی چه؟

هرچه به زمان سررسید قرارداد آتی نزدیکتر می شویم، قيمت آتي به سمت قيمت نقدی ميل ميكند و درسر رسيد قرارداد آتي، قيمت آتي با قيمت نقدی تقریباً برابر و يا خيلي نزدیك میشود. براي فهم علت اين موضوع ابتدا فرض ميكنيم، جریمه در بازار آتی كه قيمت آتي بيشتر از قيمت نقدی در زمان تحويل باشد، در اين صورت مشتریان برای کسب سود، دارايي مورد نظر را در قالب یک قرارداد آتی می فروشند، سپس در قیمت نقدی اقدام به خرید نقدی دارایی میکنند و سپس منتظر فرارسيدن زمان تحويل دارايي میمانند و در زمان تحويل دارايي به اندازه اختلاف قيمت آتي و قيمت نقدی سود کسب میکنند. اکنون فرض كنيد، كه قيمت آتي پايين تر از قيمت نقدی در زمان تحويل باشد، در اين صورت مشتریانی كه قصد دارند دارايي موردنظر را خریداری کنند، ابتدا وارد كي قرارداد آتي شده، موقعیت تعهدی خريد اتخاذ مي كنند. سپس جریمه در بازار آتی منتظر فرارسيدن زمان تحويل دارايي می مانند و در زمان تحويل دارايي به اندازه اختلاف قيمت آتي و قيمت نقدی سود کسب میکنند. در حالت اول، فروش قرارداد آتي باعث كاهش قيمت آن و در حالت دوم خريد قرارداد آتي زمينه افزايش قيمت آنها را فراهم مي آورد.

لازم به ذکر است که ممکن است در سررسید قرارداد آتی، قیمت آتی به سمت قیمت نقدی میل نکند؛ که در این صورت انگیزه نکول برای یکی از طرفین بالا می رود و تفاوت قیمت نقدی و آتی از خریدار نکول کننده(در صورت بیشتر بودن قیمت آتی از قیمت نقدی) یا از فروشنده نکول کننده (در صورت بیشتر بودن قیمت نقدی از قیمت آتی ) اخذ و به حساب طرف مقابل واریز می شود.

به عنوان مثال مشتری در آخرین روز معاملاتی دارای 40 موقعیت تعهدی خرید م یباشد. قیمت تسویه آن روز 850 و قیمت نقدی 840 م یباشد. فرض میکنیم خریدار اقدام به بستن موقعیت تعهدی خود نکند و وارد فرایند تحویل شود. اگر خریدار وجه لازم را به حساب خود واریز نکند(نکول کند) علاوه بر تفاوت قیمت نقدی و قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی که میزان 40000=40*10*(850-840) میباشد باید جریمه ای معادل یک درصد ارزش کل قرارداد براساس قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی به نفع طرف مقابل پرداخت کند. 850 × 40× %1 ×10 = 3400

تخلفات انضباطی کارگزاران بورس

کارگزاران بورس به عنوان واسطه بین سرمایه گذاران و شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس و فرابورس فعالیت می کنند که برای رسیدگی به تخلفات انضباطی کارگزاران بورس دستور العمل انضباطی کارگزاران بورس اوراق بهادار در جریمه در بازار آتی تاریخ 89/09/13 به تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید .در ادامه به انواع تخلفات انضباطی کارگزاران بورس می پردازیم.

اشخاص موضوع گزارش‌های تخلفات انضباطی در بورس

• کارگزاران در بورس اوراق بهادار و کالا
• در شرکت‌های بورسی و غیربورسی
• بورس‌ها و فرابورس
• حسابرسان معتمد
• شرکت سپرده ‌گذاری مرکزی
• کانون‌ها
• شرکت مدیریت فناوری بورس

مهمترین تخلفات انضباطی کارگزاران در بورس

مهمترین تخلفات انضباطی کارگزاران در بورس می تواند مربوط به خرید و فروش بدون دستور سهام و عدم رعایت اولویت نوبت مشتریان ، استفاده کارگزاران از کد سهامدار برای خود یا دیگری ، خرید و فروش بیشتر و کمتر از سفارش مشتری ، پرداخت وجوه حاصل از فروش سهام به غیر همچنین برخورد نامناسب کارکنان کارگزاری با مشتری باشد. در صورت تخلفات کارگزاران بورس چنانچه در سایر مقررات برای آنها مجازاتی مقرر نشده باشد، مراجع رسیدگی باید نسبت به تعیین نوع تخلف و انطباق آن با یکی از مصادیق این دستورالعمل اقدام نمایند. مراجع رسیدگی در هر صورت نمی توانند از رسیدگی به تخلفات انضباطی کارگزاران بورس خودداری نمایند.

تنبیهات انضباطی کارگزاران در بورس

1. تذکر کتبی بدون درج در پرونده
2. اخطار کتبی و درج آن در پرونده
3. محدود کردن فعالیت مربوطه
4. تعلیق مجوز فعالیت مربوطه
5. تعلیق سایر مجوزهای فعالیت، علاوه بر فعالیت مربوطه
6. لغو مجوز فعالیت مربوطه
7. لغو سایر مجوزهای فعالیت، علاوه بر فعالیت مربوطه
8. لغو تمام مجوزهای فعالیت یا مجوز تاسیس.

“مرجع رسیدگی می‏تواند رفع محدودیت در فعالیت‏ها یا رفع تعلیق مجوزهای فعالیت وضع شده را منوط به احراز شرایط یا انجام اقداماتی توسط کارگزاری و تایید آن توسط مدیریت مربوطه نماید”.

تخلفاتی که موجب تذکر کتبی به کارگزار بدون درج در پرونده می‏شود

1. فروش بیش از حد مجاز به بازارساز
2. عدم توجه به پیام‌ها و دستورات ناظر بازار
3. عدم رعایت ضوابط انضباطی تالارهای معاملات
4. عدم اخذ هر یک از مدارک لازم از مشتریان به منظور صدور کد سهامداری
5. تاخیر در اخذ کد سهامداری برای مشتری
6. ثبت صورت جلسات هیات مدیره و مجامع عمومی عادی و فوق‌العاده در اداره ثبت شرکت‏ها بدون کسب موافقت کتبی سازمان
7. عدم پرداخت به موقع هزینه ‏های مربوط به اعطا یا تمدید مجوزهای فعالیت، خدمات و کارمزدهای سازمان، بورس یا فرابورس، حق ورودیه و حق عضویت سالانه کانون
8. عدم ارسال قرارداد خدمات جریمه در بازار آتی مشاور پذیرش به سازمان پس از امضای آن ظرف مهلت مقرر
9. عدم ارسال به موقع و کامل اسامی و مشخصات پرسنل کارگزاری به همراه شرح وظایف مسوولان مالی، پذیرش و معاملات به مراجع تعیین شده در مقررات
10. خودداری از پذیرش سفارش‏های خرید و فروش مشتریان
11. عدم اطلاع‌ رسانی به موقع به سازمان، بورس مربوط، فرابورس یا کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار حسب مقررات مربوط در مواردی از قبیل

اعلام اسامی مدیران کارگزاری، حساب‏های بانکی و تغییر آن‏ها، تغییر محل دفتر کارگزاری مطابق مقررات، ورشکستگی، توقیف اموال یا منع شرکت در معاملات ویژه، تغییرات ثبتی.

1. تاخیر در پرداخت جریمه‌ها یا خسارت‏های مشخص شده طبق مقررات به ذینفعان
2. عدم رعایت شرایط یا نقض مفاد موافقت‏نامه عضویت در اتاق پایاپای
3. استفاده از اشخاصی که دارای گواهینامه یا صلاحیت لازم برای فعالیت یا انجام معاملات نمی‏باشند
4. عدم اطلاع‌ رسانی به موقع توسط کارگزار به مشتریان در خصوص مدارک و اطلاعات مربوط به معاملات آتی از جمله اخطاریه افزایش وجه تضمین، اعلامیه تحویل و مدارک مربوط به تحویل
5. عدم رعایت بخشنامه‌ها و ابلاغیه‌های اداری صادره از سوی مقامات ذی‏صلاح در سازمان

تخلفاتی که موجب اخطار کتبی به کارگزار و درج آن در پرونده می‏شود

1. شروع به فعالیت بازارسازی بدون اعلام قبلی به بورس
2. خرید یا فروش اوراق بهادار یا کالا بدون رعایت سهمیه‌های مقرر
3. عدم رعایت محدودیت‌های مقرراتی درخصوص خرید سهام برای شرکت‏های کارگزاری و اشخاص حقیقی مرتبط با آنان
4. تخطی از آن دسته از مفاد دستورالعمل اجرایی معاملات عمده در روز معامله که مانع از انجام یا قطعیت معامله نشود
5. عدم رعایت اولویت یا انصاف در اجرای سفارش خرید و فروش جریمه در بازار آتی مشتریان یا تخصیص اوراق بهادار در عرضه‌های اولیه
6. هرگونه اقدام عمدی از سوی کارگزار که موجب اختلال در گشایش بازار شود
7. عدم دریافت، پرداخت یا ارایه تضمین‌ها و وجوه لازمی که طبق مقررات قبل از مبادرت به ورود سفارش باید حسب مورد دریافت، پرداخت یا ارایه گردد
8. خودداری از تطبیق و ثبت اساسنامه شرکت کارگزاری براساس اساسنامه نمونه شرکت‏های کارگزاری مصوب سازمان
9. خودداری از ارایه خدمات یا کناره‌گیری از فعالیت‏های دارای مجوز قبل از طی تشریفات مقرر
10. عدم رعایت الزامات مربوط به سفارش‏های الکترونیکی و ارایه خدمات مربوط به آن
11. عدم رعایت الزامات مربوط به دفاتر، شعب و تالارهای کارگزاری از قبیل نصب تابلو، دارا بودن فضای متناسب با مجوزهای فعالیت، داشتن کاربری اداری یا تجاری و ارسال نشانی آن‏ها به مراجع تعیین شده
12. انجام فعالیت‏های مستلزم مجوز در کارگزاری، توسط پرسنل یا اشخاص مرتبط با آن که فاقد مجوز هستند
13. تعطیلی موقت دفاتر یا شعب کارگزاری بدون طی تشریفات مقرر
14. عدم رعایت مقررات مربوط به پذیرش مشتریان و احراز هویت آن‏ها
15. عدم رعایت مقررات مربوط به دریافت و پرداخت وجوه مشتریان از قبیل:عدم افتتاح حساب جاری معاملاتی کارگزاری یا استفاده نکردن از آن، عدم واریز وجوه دریافتی مشتریان به حساب جاری معاملاتی کارگزاری تا پایان همان روز، واریز یا انتقال وجوه مشتریان به حساب‏هایی غیر از حساب جاری معاملاتی کارگزار، تاخیر یا خودداری از پرداخت وجوه ناشی از فروش اوراق بهادار یا کالا به ذی‏نفع علی‌رغم درخواست وی
16. قبول و اجرای سفارش‏های خرید و فروش اوراق بهادار که از سوی کارگزار محروم یا تعلیق شده از فعالیت کارگزاری، در دوران تعلیق یا محرومیت وی ارجاع گردد
17. به کارگیری نرم‌افزار حسابداری که شرایط ابلاغ شده از سوی سازمان و بورس را نداشته باشد از جمله:

سیستمی که قادر به ارایه تراز یا تراز تعدیل شده یا گزارش پیشگیری از کسری وجوه نباشد

سیستم‏های حسابداری و کارگزاری جهت ثبت سفارش‏های دریافتی از دفاتر و شعب و ارایه اطلاعات حساب مشتریان یکپارچه نباشد