بازار مشتقات چیست؟

ناخودآگاه فعالیتهای سفته بازانه را به‌خصوص با وجود اهرم‌های معاملاتی در بازار سرمایه زیاد می کند. متاسفانه بعضا این فعالیت ها در سخنرانی ها مذموم شمرده می شود. در حالی که این فعالیت‌های سفته بازانه لازمه بازار است.و اگر این فعالیت ها وجود نداشته باشد پوشش دهندگان ریسک عملاً نمیتوانند پوشش ریسکی انجام دهند. در بسیاری از بازارهای جهانی ابزارهای مشتقه در استراکچر مارکتها معامله نمی شوند. و در بازارهای اُور کانتر otc معامله میشوند. وoct ها کمتر مقررات گذاری شدند. خوب به همین دلیل وقتی ریسک ها افزایش پیدا می کنند، ممکن است ناپایداری ها در مجموعه سیستم مالی هم افزایش پیدا کند. زیرا در بخشی از بازارهای مالی ممکن است نوسانات زیادی وجود داشته باشد. یک ناپایداری قیمتی هم حتی در underlying asset مشاهده می شود. زیرا بعلت وجود اهرم معاملاتی با مقدار کمتری از سرمایه می توانند روی ترند های آینده تاثیر بگذارند. لذا در اینجا بحث نظارت بر روی معاملات بسیار جدی می شود. متاسفانه یکی از نقص های بازار ما نبود نظارت‌های معاملاتی می باشد. بنابراین می تواند تاثیر مخربی بر بازارهای اولیه داشته باشد.در این جاست که سیاست گذاران باید دقت کنند که توسعه ابزارهای مشتقه، به گونه ای صورت بگیرد که به بقیه بازارها آسیبی نرسد یا مجموع منافع از مجموع ضرر ها بیشتر باشد. بعضی اوقات به دلیل این مسائل، نهادهای ناظر شروع به وضع قانون های محدودیت زا میکنند که ما علیرغم اینکه حجم معاملات مشتقه مان در برخی از بازارهای مان کم بوده، مشاهده این مشکل و وضعیت(قانون های محدودیت زا) بودیم. یک ریسک و چالش دیگر مسئله سواد مالی است. اساساً ابزارهای مشتقه در بازار ما با کمبود دانش و متخصص هم مواجه است. یعنی نهادهای مالی نیز آشنایی چندانی با این مسئله ندارد. بنابراین این مسأله میتواند یک چالش برای سیاستگذار هم باشد.

فرصت ها و چالش های توسعه ابزارمشتقه و بررسی روندبازار سرمایه

گزارش سخنرانی دکتر سعید اسلامی بیدگلی در نشست بین المللی ابزارمشتقه

بوسیله پیشگامان دنیای مالی به روز رسانی شده در شهریور ۱۰, ۱۴۰۰ 0

دکتر سعیداسلامی بیدگلی،دبیرکانون نهادهای سرمایه گذاری ایران در نشست بین المللی ابزارمشتقه که به همت گروه پیشگامان دنیای مالی برگزار شده بود به بررسی روند بازارسرمایه و چالش های توسعه این بازار پرداخت.وی در ادامه سخنرانی خود، فرصت ها و چالش های توسعه ابزار مشتقه در ایران را مورد بررسی قرار داد.

روندهای اخیربازارسرمایه ایران

در بین سال های ۹۸ تا کنون اتفاقاتی در بازار سرمایه افتاده است و شاهد نوسان ها و رشد و افول هایی بوده ایم. در این فاصله فقط قیمت ها رشد نکرد بلکه تعداد کد های معاملاتی هم افزایش قابل توجهی داشت .از طرفی طی سالیان گذشته، یک گره بزرگی در اقتصاد کشور ،به نام سهام عدالت ایجاد شد که عملاً مجموعه حاکمیت نمیدانست که با آن چه کند.از سوی دیگر، عملکرد دولت در کنار اتفاقاتی که در حوزه بین الملل برای اقتصاد ایران افتاد، وضعیت معیشتی دهک های پایینی جامعه را بسیار حاد کرد.لازم به ذکر است در زمانی که یارانه ها ایجاد شدند، آن ها درصدی از هزینه های خانوارها را پوشش میدادند اما این نقش به مرور حذف شد.

تأثیر آزادسازی سهام عدالت بر بازارسرمایه

لذا در تلاش برای جبران این موضوع بحث آزاد سازی سهام عدالت مطرح شد و این امر در دستور حاکمیت قرار گرفت و در شورای عالی بورس نیز جلسات متعددی در این رابطه تشکیل داده شد و در نهایت دارندگان سهام عدالت امکان معامله سهام خود از طریق بازار بورس و اوراق بهادار را پیدا کردند. این امر در عمل باعث شد تعداد سهامداران فعال به دو دلیل توسعه بازار سرمایه و ورود نقدینگی جدید و جاافتادن بازار سرمایه در میان مردم، زیاد شود.

لذا،ما امروز با حدود ۶۰ میلیون کد فعال بعلاوه سهامداران سهام عدالت، مواجهیم. البته چنین توسعه ای عوارض خود را نیز به همراه داشت. بعد از رشد های ایجاد شده انتظاری از سوی سهامداران و انتخابات کشور آمریکا و روی کار آمدن بایدن، بازار رو به ریزش گذاشت و از رشد ها کاسته شد. هم بخش های حبابی و هم دلاری کم کم خود را با رشد ها تطبیق دادند. طبیعتا در این موارد رفتار های هیجانی هم در مجموعه بازار سرمایه بسیار زیاد است؛ به دلیل آنکه نقدشوندگی در بازار زیاد بوده و چسبندگی قیمت همانند سایر بازار ها وجود دارد.

البته که ریزش های شبیه به آن در بازار های جهانی نیز داشتیم. در سالیان گذشته در چین یک فراز و فرود این چنینی را تجربه کردیم ولی به هرحال این فراز و فرود ها برای ایران، موارد عجیبی بود و منجر به رفتار های هیجانی شد اساسا در ذات بازار سرمایه برخی از نوسانات وجود دارد اما به هرحال بازار هایی که عمق کمتری دارند و ایرادات ریزساختاری دارند، بیشتر این شانس را دارند که دچار رفتار های هیجانی بشوند و پدیده های این چنینی ایجاد بشود که میتواند آسیب هایی هم به اقتصاد خانوار و در سطح کلان وارد کند.

چالش بازار سرمایه: نوسانات اقتصاد کلان

میتوانیم چالش های بازار سرمایه را به دو بخش تقسیم کنیم.بخشی از آنها از سمت کلان به بازارهای مالی و دارایی تحمیل میشوند. یعنی اینگونه نیست که شما اگر سکان کامل سیاست گذاری بازار سرمایه در دستتان باشد، بتوانید از برخی از این نوسانات فرار کنید. لذا رشد ها یا اتفاقاتی که در بازار می افتد، بخشی از آنها به نوسانات اقتصادی در سطح کلان بازمیگردد. یعنی ما داریم درباره کشوری صحبت میکنیم که در ۱۰ سال اخیر، سه بار جهش ارزی را تجربه کرده است و بخشی از تریگر(Trigger)های منجر به رشد بازار سرمایه ناشی از شوک های ارزی و بعد تورم های بخشی بوده که عملا مردم میدیدند که از تورم برخی بازار ها جامانده اند بنابراین احساس میکردند که بازار سرمایه میتواند بخشی از این جاماندگی ها را جبران نماید. در نتیجه نوسانات اقتصادی در بازار ایران بسیار زیاد است.

ما جزو معدود کشور ها در جهان هستیم که نتوانستیم مشکل تورم و رشد نقدینگی مان را طی سالهای گذشته حل کنیم. حتی کشور هایی مثل افغانستان و عراق که دولت مستقر و مستحکمی نداشتند و مفهوم بانک مرکزی به معنای واقعی را شاهد نبودند، نرخ های تورمی پایین تری را نسبت به ایران تجربه میکنند. بنابراين بخشی از نوسانات اقتصادی کلان طبیعتا به بازار های مالی و دارایی منتقل خواهد شد. حتی در بازار های غیر سرمایه مثل خودرو و ارز نیز این چنین است و با چالش های جهشی مواجه اند.

معایب اقتصاد بانک پایه ای ایران

اقتصاد ایران به طور سنتی بانک پایه است. البته معایب بانک پایه ای را دارد و از مزایای بانک پایه ای بهره مند نیست. به هر حال تمایل به تامین مالی از طریق بانک، در همه بخش های اقتصادی ایران، مستولی است و اگر طی سالهای اخیر توجهی هم به بازار سرمایه شده، یک دلیل مهم آن این بوده که شبکه پولی ما اساسا قفل شده است.

عدم توجه به توسعه بازارسرمایه

توسعه بازار سرمایه در سیاست گذاری طی سالها متاسفانه در اولویت نبوده است. البته این موضوع با رشد بازار سرمایه طی سالهای ۹۸ تا ۹۹ کمی تغییر کرد و امروز نمیشود در سیاست گذاری ها به توسعه بازار سرمایه توجه نکرد. اما طی سالهای اخیر، اساسا بازار سرمایه در اولویت سیاست گذار ما نبوده است. به خاطر همین شاهد تصمیمات بسیار زیادی بودیم که عملا به توسعه بازار سرمایه لطمه میزند.

سطح پایین شفافیت در اقتصاد ایران

سطح شفافیت نیز اساسا در اقتصاد ایران بالا نیست. این مورد، توسعه بازار و ورود شرکت ها به بازار را تا حدی مشکل میسازد. مثلا طی سال گذشته تلاش بر این شد که شرکت های زیادی وارد بازار شوند اما وقتی وارد مطالعه وضعیت شرکت ها میشدیم، متوجه میشدیم که شرکت ها آمادگی چندانی برای بازار مشتقات چیست؟ ورود به بازار ندارند. بسیاری از شرکت هایی که به نظر بزرگ بودند، صورت های مالی چندان مرتبی نداشتند. یعنی وضعیت کمک های مالی شان به گونه ای نبود که به راحتی بتوانند وارد بازار سرمایه شوند و اصلاح آنها زمانبر بود. بنابراین نمی‌توانستیم در این دوران رشد و افول به عنوان یک راه حل به آن نگاه کنیم.

چالش دوم: چالش های سطح بازارسرمایه

طبیعتا در سطح بازار نیز چالش هایی وجود دارد. همه چالش ها مربوط به بازار مشتقات چیست؟ سطح کلان نمیشود. مثلا سطح توسعه ارکان بازار سرمایه ما پایین است. از سازمان بورس و اوراق بهادار گرفته تا بورس ها و کانون ها. به ویژه پس از توسعه بازار، این ارکان از آن توسعه شدید جا ماندند. نهاد ها نیز به همین صورت است. امروزه تعداد نهاد های کمی را میبینیم که توسعه یافتند. هم به لحاظ زیر ساخت و هم به لحاظ نیروی انسانی. البته چالش نیروی انسانی به ویژه با موج مهاجرتی که طی دهه بازار مشتقات چیست؟ گذشته وجود داشته، یک چالش بسیار جدی است. متاسفانه این مسئله را در استارت آپ ها نیز شاهدیم.

چالش های زیر ساختاری هم داریم. مثل ساختار معاملاتی، دامنه نوسانات، حجم مبنا، موضوع دامنه نوسان، موضوع بازار گردان ها که طی سالیان گذشته، بسیار مورد توجه واقع شده است. و خب سهم سرمایه گذاری مستقیم نیز زیاد است. طی همه این سالها، سیاست گذاری در بازار ما و ساز و کارهای بازار ما به نفع سرمایه گذاری مستقیم بوده است. البته خب همانطوری که عرض شد، توسعه نهادی اندک بوده است. متاسفانه عمر صندوق های سرمایه گذاری شرکت های سبد گردانی کوتاه است و توسعه پیدا نکردند.

بنابراین سهم سرمایه گذاری مستقیم زیاد است. سرمایه گذاری مستقیم که زیاد شود، بسته به سطح سواد مالی که کشور ما پایین است، ممکن است حجم معاملات کوتاه مدت نگر یا معاملات هیجانی را در بازار زیاد کند. مفهومش این نیست که سرمایه گذاری غیر مستقیم لزوما بازده یا دوگانه بازده-ریسک بهتری را به شما میدهد بلکه مفهوم آن این است که اجازه سیاست گذاری در بازار هایی که سرمایه گذاری غیر مستقیم بیشتر است، بیشتر خواهد بود و دست سیاست گذار بازتر است.

اگر بازار میریزد، بسیاری از سرمایه گذاری های غیر مستقیم هم میریزد. بنابراین نمیشود ادعا کرد که بازدهی های سرمایه گذاری غیر مستقیم لزوما در یک بازار پر نوسان بهتر از سرمایه گذاری مستقیم است. مفهومش این است که وقتی سهم سرمایه گذاری غیر مستقیم زیاد است، امکان سیاست گذاری بر سیاست گذار فراهم است.

ابزار های مالی هم کمبود جدی در آنها وجود دارد. بویژه ابزار های مدیریت ریسک که خودش منجر به این میشود که صندوق های سبد گردان نمیتوانند رفتار مطلوب خودشان را انجام دهند و همان توسعه ابزار ها میتواند به سرمایه گذاری های غیر مستقیم کمک کند.

ابزارهای مشتقه،مهم ولی در حاشیه!

یکی از مهمترین ابزارهای مالی که در ایران به صورت کمرنگ آن را داریم، دسته ابزارهای مشتقه هستند. به ویژه در عرصه مدیریت ریسک به مدیران سبدگردان کمک شایانی می کنند. متاسفانه در ایران این نوع ابزار ها سهم جدی ای در بازار سرمایه ندارند.

ایجاد امکان مدیریت ریسک از طریق توسعه انواع استراتژی های سرمایه گذاری بسیار در این زمینه کمک می کند. ما امروزه در بسیاری از استراتژی های ساده سرمایه گذاری نیز در شرکت های سرمایه گذاری محروم هستیم.‌ به خاطر اینکه اساساً این ابزارها وجود ندارند.

مزایای ابزارمشتقه

وجود ابزارهای مشتقه و بازارهای آتی فعال نشان می دهد که ذائقه سرمایه‌گذاران نسبت به روند های آتی چگونه است. این موضوع را با ابزارهای مشتقه می توان هم در بازارهای آتی مشاهده کرد و هم در بازارهای آنی. یعنی خود تغییرات قیمت که در ابزارهای مشتقه رخ می دهد، نشان می دهد که تصور سرمایه گذار از روندهای آتی چگونه است. این موضوع در بازارهای ایران به ویژه با وجود مشکلات زیر ساختاری، بسیار با پیچیدگی مواجه است.

با وجود ابزار مشتقه،بازار نقد شونده می شود و هزینه معاملات به شدت کاهش پیدا می کند. زیرا می توان با سرمایه بسیار اندک وارد بازار ابزارهای مشتقه شد( به دلیل ورود اهرم‌های معاملاتی) و سرمایه گذاران زیادی وارد می شوند و حجم معاملات آتی را افزایش می دهند.

خب ورود سرمایه گذاران بیشتر و افزایش نقدشوندگی و کاهش هزینه ها در معاملات، خود به خود به کامل شدن بازار سرمایه کمک می کند و فرایندهای کشف قیمت را نیز بهبود می بخشد.

لزوم دقت سیاست گذار در راه اندازی ابزارمشتقه

نکته دیگری که بایستی بسیار به آن توجه کرد، این است که ابزارهای مشتقه ریسک های متعلق به خود را نیز داراست. اساساً راه‌اندازی ابزارهای مشتقه حتماً باید با دقت انجام شود. اما اگر سیاست گذار نخواهد هیچ ریسکی در حوزه اجرایی داشته باشد، بازار توسعه پیدا نمی کند.

نگاه بنده اینگونه است که ما باید از تمامی ابزارهایمان برای توسعه بازارهای مختلف و توسعه ابزارها استفاده کنیم. اما زمانی که رفتار ها اساساً هیجانی هستند و فشارهای اجتماعی و نوسانات اقتصادی نیز زیاد است و از طرفی خود دولت کمبودهای نقدینگی دارد و و آن وقت مداخلات مداوم در بازار انجام می دهد، طبیعتاً سیاستگذاری در جهت توسعه بازار کار دشواری خواهد بود.

بنابراین همزمان در کنار اینکه وجود نوعی آرامش برای سیاست گذاری لازم است،ضروری است که سیاست گذار شجاعت هایی نیز برای توسعه بخش های مختلف بازار داشته باشد. به نظر می‌رسد این روزها برای انجام این کار مناسب یک آرامش نسبی در جامعه حاکم است.( تامین سرمایه ها و سبد گردان ها بزرگتر و سواد مالی سهامداران بالاتر رفته است)

ریسک ها و چالش های راه اندازی ابزارمشتقه

ناخودآگاه فعالیتهای سفته بازانه را به‌خصوص با وجود اهرم‌های معاملاتی در بازار سرمایه زیاد می کند. متاسفانه بعضا این فعالیت ها در سخنرانی ها مذموم شمرده می شود. در حالی که این فعالیت‌های سفته بازانه لازمه بازار است.و اگر این فعالیت ها وجود نداشته باشد پوشش دهندگان ریسک عملاً نمیتوانند پوشش ریسکی انجام دهند.

در بسیاری از بازارهای جهانی ابزارهای مشتقه در استراکچر مارکتها معامله نمی شوند. و در بازارهای اُور کانتر otc معامله میشوند. وoct ها کمتر مقررات گذاری شدند. خوب به همین دلیل وقتی ریسک ها افزایش پیدا می کنند، ممکن است ناپایداری ها در مجموعه سیستم مالی هم افزایش پیدا کند. زیرا در بخشی از بازارهای مالی ممکن است نوسانات زیادی وجود داشته باشد. یک ناپایداری قیمتی هم حتی در underlying asset مشاهده می شود. زیرا بعلت وجود اهرم معاملاتی با مقدار کمتری از سرمایه می توانند روی ترند های آینده تاثیر بگذارند.

لذا در اینجا بحث نظارت بر روی معاملات بسیار جدی می شود. متاسفانه یکی از نقص های بازار ما نبود نظارت‌های معاملاتی می باشد. بنابراین می تواند تاثیر مخربی بر بازارهای اولیه داشته باشد.در این جاست که سیاست گذاران باید دقت کنند که توسعه ابزارهای مشتقه، به گونه ای صورت بگیرد که به بقیه بازارها آسیبی نرسد یا مجموع منافع از مجموع ضرر ها بیشتر باشد.

بعضی اوقات به دلیل این مسائل، نهادهای ناظر شروع به وضع قانون های محدودیت زا میکنند که ما علیرغم اینکه حجم معاملات مشتقه مان در برخی از بازارهای مان کم بوده، مشاهده این مشکل و وضعیت(قانون های محدودیت زا) بودیم.

یک ریسک و چالش دیگر مسئله سواد مالی است. اساساً ابزارهای مشتقه در بازار ما با کمبود دانش و متخصص هم مواجه است. یعنی نهادهای مالی نیز آشنایی چندانی با این مسئله ندارد. بنابراین این مسأله میتواند یک چالش برای سیاستگذار هم باشد.

بورس انرژی چیست؟ نحوه معامله در بورس انرژی ایران

بورس ایران بخش های مختلفی دارد، از جمله: بورس اوراق بهادار (مربوط به خریدوفروش سهام و سایر اوراق بهادار)، بورس آتی کالا، بورس کالا و بورس انرژی است. برای بسیاری از کسانی که وارد بازار بورس می شوند، سوالاتی در خصوص سایر بخش ها ایجاد می شود که بورس انرژی یکی از آن ها است. در این مقاله با بورس انرژی آشنا خواهیم شد.

بورس انرژی چیست؟

بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‏های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. حامل های انرژی شامل نفت، گاز، برق و سایر حامل‎های انرژی است. بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ با هدف ایجاد بازاری شفاف کارآمد با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، بازار مشتقات چیست؟ کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.

بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت.

انواع بازار در بورس انرژی ایران

بورس انرژی دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است که ویژگی های این دو بازار ممکن است با هم متفاوت باشد. تفاوت مهم این دو بازار این است که در بازار فیزیکی کالاها مورد معامله قرار می گیرند و در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر کالا معامله می شود.

در جدول شماره ۱ خلاصه ای از شرایط هر دو بازار آمده است:

جدول شماره ۱: ویژگی های دو بازار فیزیکی و مشتقه در بورس انرژی
ویژگی‌ها	بازارفیزیکی	بازار مشتقه
کالای مورد معامله	کالاهای پذیرفته شده در بورس	اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‏گیرند.
تابلوهای موجود	برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی	قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله
رینگ	داخلی و بین‌‏المللی	داخلی و بین‌‏المللی
نوع قرارداد ها	نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم	قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد

چه کسانی مجاز به خرید از بازارهای موجود در بورس انرژی ایران هستند؟

در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی اجازه گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.

جدول شماره ۲: خریداران مجاز در بورس انرژی
بازار برق	بازار فیزیکی
در بازار عمده فروشی برق: شرکتهای توزیع برق و شرکتهای خرده فروشی برق	رینگ داخلی: اشخاص حقوقی که دارای پروانه بهره برداری مرتبط هستند
بازار مصرف کنندگان بزرگ برق : کلیه مصرف کنندگان برق بالا ۵ مگاوات در ساعت	رینگ بین الملل: اشخاص حقوقی تولیدی و یا بازرگانی چه در ایران و چه خارج از ایران

عرضه کنندگان عمده در بورس انرژی ایران چه کسانی هستند؟

در بورس انرژی ایران عرضه کنندگان در بخش بازار فیزیکی شامل پالایشگاه ها و پتروشیمی ها و همچنین نیروگاه های کشور که به شبکه سراسری متصل هستند. همچنین در بازار مشتقه بورس انرژی هر کدام از این عرضه کنندگان جهت تامین سرمایه می‌توانند اوراق خود را به صورت سلف چاپ و به فروش برسانند ( پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، نیروگاه‌ها).

جدول شماره ۳: لیست عرضه کنندگان حوزه نفت، گاز، پتروشیمی و سایر حامل‎های انرژی
ردیف	نام شرکت	ردیف	نام شرکت
۱	شرکت ملی نفت ایران	۱۶	شرکت پتروشیمی بندر امام خمینی
۲	شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران	۱۷	شرکت پتروشیمی جم
۳	شرکت پالایش نفت آبادان	۱۸	شرکت پتروشیمی رازی
۴	شرکت پالایش نفت اصفهان	۱۹	شرکت پتروشیمی زاگرس
۵	شرکت پالایش نفت بندر عباس	۲۰	شرکت پتروشیمی فن آوران
۶	شرکت پالایش نفت بهران	۲۱	شرکت پتروشیمی کرمانشاه
۷	شرکت پالایش نفت تبریز	۲۲	شرکت پتروشیمی مبین
۸	شرکت پالایش نفت تهران	۲۳	شرکت ذوب آهن اصفهان
۹	شرکت پالایش نفت امام خمینی (ره) شازند	۲۴	شرکت زغال سنگ البرز مرکزی
۱۰	شرکت پالایش نفت شیراز	۲۵	شرکت زغال سنگ کرمان
۱۱	شرکت پالایش گاز ایلام	۲۶	واحد کک سازی و پالایش قطران زرند
۱۲	شرکت پالایش گاز خانگیران	۲۷	شرکت پروده طبس
۱۳	شرکت پالایش نفت کرمانشاه	۲۸	شرکت پتروشیمی تبریز
۱۴	شرکت پالايش نفت لاوان	۲۹	شرکت پتروشیمی شازند
۱۵	مجتمع گازی پارس جنوبی	۳۰	–

جدول شماره ۴: لیست عرضه کنندگان عمده در حوزه برق
ردیف	نام شرکت	ردیف	نام شرکت
۱	نیروگاه سیکل ترکیبی فارس، شرکت مولد نیروگاهی تجارت فارس	۱۲	نيروگاه سيكل‌تركيبي گیلان، توسعه مسیر برق گیلان
۲	نيروگاه پرند، توليد برق پرند مپنا	۱۳	نيروگاه سيكل‌تركيبي‌قم، پيوند گستر پارس
۳	نيروگاه زنبق يزد، تعاوني کارکنان نيروگاه يزد	۱۴	نيروگاه شهداي پاکدشت (دماوند )، شرکت توليد نيروي برق دماوند
۴	نيروگاه سيکل ترکيبي اروميه، تدبيرسازان سرآمد	۱۵	نيروگاه شهيد منتظري، پرشين فولاد
۵	نيروگاه سيکل ترکيبي سبلان، سبلان برق اميد	۱۶	نيروگاه کازرون، شرکت ساينا گستر پرديسان
۶	نيروگاه سيکل ترکيبي شريعتي، انديشه سازان بهين سرآمد	۱۷	نيروگاه کهنوج، شرکت توليد برق ماهتاب کهنوج
۷	نيروگاه سيکل ترکيبي نيشابور، ساينا گستر پرديسان	۱۸	نيروگاه مشهد، افق توسعه انرژي خليج فارس
۸	نيروگاه سيکل سنندج، شرکت توليد نيروي برق سنندج	۱۹	نیروگاه سیکل ترکیبی سمنان (قدس)، گهر انرژی سیرجان
۹	نیروگاه سیکل ترکیبی منتظرقائم،شرکت توسعه برق و انرژی سپهر	۲۰	نیروگاه کاشان، شرکت ساخت و بهره برداری انرژی
۱۰	نیروگاه شهید منتظرقائم، شرکت توسعه برق و انرژی سپهر	۲۱	نیروگاه آبادان، تولید نیروی برق آبادان
۱۱	نيروگاه سيكل تركيبي خوي، توليد نيروي پرتو شمس تابان	۲۲	نیروگاه سلطانیه، شرکت تولید نیروی مرکزی صبا

نحوه دریافت کد معاملاتی در بازارهای مختلف بورس انرژی

اشخاص حقوقی ایرانی که پروانه بهره برداری مرتبط دارند مجاز به خرید از بازار فیزیکی داخلی (به جز برق) هستند. اما این شرط به تنهایی کافی نیست و لازم است این افراد کد معاملاتی در حوزه بورس انرژی دریافت کنند.

جدول شماره ۵: مدارک لازم برای کد گیری جهت خرید در بورس انرژی برای اشخاص ایرانی
فیزیکی	برق
تکمیل فرم احراز هویت	تکمیل فرم احراز هویت
فرم در خواست کد اشخاص حقوقی	فرم در خواست کد اشخاص حقوقی
اساسنامه وشناسه ملی	.بیانیه ریسک
شرکت نامه	اساسنامه و شناسه ملی
آگهی روزنامه رسمی در خصوص تاسیس و آخرین تغییرات آن	شرکت نامه
آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز	آگهی روزنامه رسمی در خصوص تاسیس و آخرین تغییرات آن
کپی برابر اصل شده مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی	آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز
مدارک ،مجوزها و مستندات مثبته در خصوص فعالیت مشتری	کپی برابر اصل شده مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی
_	مدارک ،مجوزها و مستندات مثبته در خصوص فعالیت مشتری
_	فرم معرفی اطلاعات حساب مشتری

اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی نیز می‌توانند از رینگ بین الملل بازار فیزیکی بورس انرژی خرید کنند. مدارک لازم جهت گرفتن کد برای این افراد به شرح زیر است:

جدول شماره ۶: مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی جهت خرید و فروش کالا در بورس انرژی
۱.در صورتی که متقاضی شخص حقیقی باشد:	۲. در صورتی که متقاضی شخص حقوقی باشد:
الف- اشخاص حقیقی ایرانی که سرمایه آنها منشاء خارجی دارد: اصل و تصویر شناسنامه یا گذرنامه و کارت ملی	الف- اشخاص حقوقی ایرانی که سرمایه آنها منشاء خارجی دارد: روزنامه رسمی تاسیس، روزنامه رسمی آخرین تغییرات معرف صاحبان امضای مجاز.
ب- اشخاص حقیقی خارجی: اصل و تصویر گذرنامه	ب- اشخاص حقوقی خارجی :اصل و تصویر شناسنامه یا مدارک مشابه، مدرک تاسیس و مدرک نشان دهنده مشخصات و حدود اختیارات صاحبان امضای مجاز شخص حقوقی

فرآیند معاملات در بازار بورس انرژی

فرآیند معاملات در بازار بورس انرژی بسته به نوع معاملات متفاوت است. در بازار برق معاملات در صورت شارژ شدن توزیع برق ها و عرضه نیروگاه‌ها هر روز در یک زمان مشخص به صورت حراج چند قیمتی صورت خواهد گرفت. در حالی که انجام معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی ساعت مشخصی ندارد و شرایط هر روز در شرح عرضه مشخص خواهد شد. در جدول شماره ۷ فرآیند معامله در دو بازار مذکور به اختصار امده است:

جدول شماره ۷: فرآیند معامله در دو بازار برق و بازار فیزیکی بورس انرژی
فرآیند معاملات در بازار برق در بورس انرژی	فرآیند معاملات در بازار فیزیکی در بورس انرژی
ارسال سفارش با تکمیل فرم خرید برای خریدار و فرم فروش برای فروشنده قبل از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۰:۰۰	واریز ۱۰ درصد ارزش معامله مورد نظر به حساب سپرده‌گذاری با کد شناسه کارگزاری قبل از انجام معامله برای خریداران
ورود سفارشات به سیستم معاملات توسط کارگزار در مرحله پیش گشایش ۹:۳۰ تا ۱۰:۰۰	واریز مابقی وجه معامله به همراه وجه مالیات برارزش افزوده جهت تسویه
اعمال تغییرات حجمی و قیمتی در طول ساعات معاملات ۱۰ تا ۱۲	واریز وجه کالای معامله شده به حساب عرضه‌کننده پس از کسر هزینه‌ها توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه
_	تحویل کالا توسط عرضه‌کننده به خریداران در موعد مقرر

فرآیند تسویه در بازارهای بورس انرژی

فرآیند تسویه اشاره به پرداخت مبلغ قرارداد به همراه کارمزد کارگزاربه شیوه های مختلف می کند

جدول شماره ۸: فرآیند تسویه در دو بازار برق و بازار فیزیکی بورس انرژی
فرآیند تسویه معاملات در بازار برق در بورس انرژی	فرآیند تسویه معاملات در بازار فیزیکی در بورس انرژی
شرکت سپرده گذاری مرکزی هنگام انعقاد معامله، پول را از کارگزار خریدار دریافت و به کارگزار فروشنده حداکثر تا T+3 (یعنی ۳ روز بعد از روز معامله) تحویل می دهد.	تسویة نقد: در این روش وجه قرارداد ظرف مهلت تسویه به صورت نقدی توسط کارگزار خریدار به حساب تسویه واریز می‌گردد.
در پایان روز معاملاتی در صورت انجام معاملات، گزارشی از معاملات صورت گرفته تهیه و به فروشنده یا خریدار تحویل داده می شود.	تسویة خارج از پایاپای: در این روش ظرف مهلت تسویه، سند تسویه خارج از پایاپای طبق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به تائید فروشنده و کارگزار فروشنده رسیده و به همراه سایر مستندات لازم توسط کارگزار خریدار به اتاق پایاپای ارائه می‌شود.
_	تسویه با تضمین: تسویه‌ای که با ضمانت‌نامة بانکی یا از طریق گشایش اعتبار اسنادی انجام می‌شود و صرفاً در خصوص معاملات نسیه است.

کارمزدها در بورس انرژی

معاملات بازار مشتقات چیست؟ بورس انرژی مانند سایر معاملات بورسی شامل کارمزد می شود. بر اساس آخرین مصوبه بورس انرژی، شرح کارمزد معاملات در بورس انرژی، در حال حاضر طبق جدول ذیل است:

جدول شماره ۹: کارمزد در بورس انرژی ایران
شرح	كارمزد خريد(درصد)	سقف كارمزد خريد	كارمزد فروش(درصد)	سقف كارمزد فروش
شركت بورس انرژي	۰.۰۴	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۴	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
شركت سپرده گذاري مركزي	۰.۰۲۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۲۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
شركت مديريت فناوري	۰.۰۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
سازمان بورس و اوراق بهادار	۰.۰۳۲	۸۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۰۴۸	۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰
شركت كارگزاري	۰.۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۱۵	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰
جمع	۰.۲۶۲	۴۸۰,۰۰۰,۰۰۰	۰.۲۷۸	۵۲۰,۰۰۰,۰۰۰

چند نکته مهم در بورس انرژی

در این بخش چهار نکته مهم در بورس انرژی را عنوان می کنیم:

آیا مشتریان حقیقی هم می توانند از بورس انرژی خرید کنند؟

مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید ندارند و فقط در بازار مشتقه می توانند نسبت به خرید اوراق سلف موازی استاندارد اقدام نمایند.

آیا خرید از کالاهای بورس انرژی سهمیه ای است؟

در حال حاضر در بازار فیزیکی فقط محصول متانول برای خرید دارای سهمیه است.

تسویه در بازار فیزیکی بورس انرژی به چه ترتیبی است؟

در معاملات بورس انرژی ۱۰ یا ۲۰ درصد قیمت معامله به صورت پیش پرداخت از بازار مشتقات چیست؟ مشتری دریافت می شود. مابقی آن برای کالاهای داخلی ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین الملل ۵ روز کاری دریافت می شود.

آیا عرضه ها در بازار فیزیکی بورس انرژی ترتیب خاصی دارد؟

خیر، در بورس انرژی هیچ نظم یا ترتیبی برای عرضه ها وجود ندارد.

سخن آخر

بورس انرژی ایران به عنوان یکی از بخش های بازار سرمایه شناخته می‌شود و دارای دو بازار فعال فیزیکی و بازار مشتقه است. در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته شده در بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس، مورد معامله قرار می‏‌گیرند.

بازار فیزیکی خود شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. همچنین هر یک از تابلوها دارای دو رینگ داخلی و بین‌‏المللی هستند.

در بازار فیزیکی معاملات در قالب قراردادهای نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم انجام می‎پذیرند و قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد و … نیز قابلیت معامله در بازار مشتقه را دارند. در این بازار فقط مشتریان حقوقی حق خرید دارند بجز در اوراق سلف که افراد حقیقی هم حق خرید دارند.

انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضه کنندگان و خریداران در این بازار ویژگی هایی دارند و مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی نیز بسیار متفاوت تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است.

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

بازارهای مالی تشکیلات پیچیده ‌ای هستند که ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود را دارند و نقش مهمی در قیمت گذاری بازار ایفا می‌کنند. به طور گسترده، به هر بازاری که در آن معاملات اوراق بهادار صورت می‌گیرد، از جمله بازار سهام، بازار اوراق ‌قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات، بازارهای مالی گفته می‌شود. بازارهای مالی برای عملکرد صحیح اقتصاد سرمایه داری بسیار حیاتی هستند. امروزه بسیاری از بازارهای مالی در سراسر جهان (مانند بازارهای سهام) معاملات خود را از طریق بورس انجام می‌دهند.

به بیان ساده، بورس محلی است که در آن بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان یا خریداران و فروشندگان، معامله‌ای صورت می‌گیرد. برای روشن شدن این موضوع ابتدا به تفکیک به هر ۲ بازار می پردازیم و سپس تفاوت بورس و فرابورس را خواهیم گفت.

بورس چیست؟

اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر بیان کنیم؛ بورس بازاری برای خرید و فروش سهام شرکت‌ها و سایر اوراق بهادار است. البته باید در نظر داشت که در بازار سرمایه دو بخش اصلی وجود دارد بازار سهام و بازار بدهی.

با توجه به آنکه سابقه بورس سهام در کشورمان بسیار بیشتر از بازار بدهی است، عموما در پاسخ به سوال بورس چیست ، ذهن‌ها به سمت بازار سهام معطوف می‌شود.

بازار سهام چیست؟

بازار سهام که عموم مردم آن را معادل بورس می‌دانند محلی است که شرکت‌های مختلف سهام خود را در آن عرضه می‌کنند. همان‌طور که گفته شد، بازار مشتقات چیست؟ این سهام پس از عرضه اولیه، در بازار ثانویه توسط معامله‌گران بورس معامله می‌شود.

به بیان دیگر، هر شرکتی بر اساس نحوه عملکرد و دارایی‌های خود دارای ارزش متفاوتی است و بر این مبنا ارزش‌گذاری می‌شود. سرمایه‌گذاران نیز بر اساس این ارزشگذاری اقدام به خرید و فروش سهام شرکت‌ها در بورس می‌کنند.

بازار بدهی چیست؟

بازار بدهی بخشی است که در آن اوراق قرضه مورد معامله قرار می‌گیرند. در واقع این بازار به نوعی مکمل بانک برای تامین مالی است. در این بازار نیازمندان به تامین مالی، شامل شرکت‌های بخش خصوصی، شهرداری‌ها و دولت اقدام به عرضه اوراق می‌کنند.

این اوراق عموما دارای سود مشخصی بوده و نسبت به سهام ریسک پایین‌تری دارند. پشتوانه اوراق منتشرشده می‌تواند متفاوت باشد و بر مبنای آن سرمایه‌گذاران مختلف اقدام به خرید اوراق مزبور می‌کنند.

شرکت‌ها یا دولت با فروش اوراق و پرداخت سود به ازای آنها تامین مالی می‌کند؛ بر خلاف بانک‌ها، به جای آنکه ناشر اوراق تامین مالی را از یک منبع (بانک) انجام دهد این عمل با جمع‌آوری سرمایه جمع کثیری از افراد (خریداران اوراق) انجام می‌شود.

بازار فرابورس چیست؟

بازار فرابورس ایران نیز در آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد که این بازار دارای ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس است، اما شرایط پذیرش و معامله در آن ساده‌تر است تا اهرمی کمک‌کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد.

از مهم‌ترین وظایف این بازار، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته و یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند.

علاوه بر این‌که انواع متنوعی از اوراق بهادار در بازار فرابورس قابل معامله هستند، ورود به آن نیز نیازمند شرایط و الزامات کمتری است.

سازوکارهایی ساده‌تر و تنوع در شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران، امکانی را فراهم کرده تا بنگاه‌های اقتصادی بتوانند با کسب حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، به این بازار مالی وارد شده و از تمامی مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار مبادلات اوراق بهادار بهره‌مند شوند.

فرابورس دارای پنج بازار است با نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه.

بــازار سهام فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم و پایه است. سهام شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دو مبادله می‌شوند و شرکت‌هایی که این شرایط را نداشته باشند می‌توانند در بازار پایه معامله شوند.

در بازار اول، شرکت‌های سهامی عام که طبق دستورالعمل پذیرش موفق بــه احراز شرایط لازم شده باشند، مجاز بــه انجام معاملات سهام خود خواهند بـود.

در بازار دوم، همانند بازار اول معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود؛ اما شرایط پذیرش در این بازار، منعطف‌تر از بازار اول است. بازار پایه فرابورس نیز، به‌منظور ایجاد قابلیت نقل و انتقال سهام شرکت‌های سهامی عام که در بورس یا سایر بازارهای فرابورس پذیرش نشده‌اند، ایجاد شده است. در این بازار اکثر شرکت‌های سهامی می‌توانند حضور داشته باشند.

در هر دو بازار بورس و فرابورس، انجام معامله از طریق کارگزاری‌هایی انجام می‌شود که دارای مجوز قانونی از سازمان بورس اوراق بهادار هستند. این کارگزارها درواقع واسط میان خریدار و فروشنده هستند.

8 تفاوت بین بورس و فرابورس

1. اولین تفاوت بورس و فرابورس این است که بازار فرابورس مكان فيزيكی خاصی ندارد كه معامله گران مانند بورس گرد هم آيند.

2. از دیگر تفاوت های میان بورس و فرابورس این است که قوانين وضع شده در فرابورس انعطاف پذیر و معمولاً ناشی از توافق طرفين مي باشد ولی در بورس استانداردها و قوانین خاصی وجود دارد.

3. سومین تفاوت بورس و فرابورس این است که حد نوسان مجاز روزانه بازار فرابورس یک درصد بیشتر از بورس تهران است. یعنی حد نوسان روزانه مجاز برای شرکت‌های بازار بورس، 4 درصد و برای شرکت‌های بازار فرابورس 5 درصد است.

4. چهارمین تفاوت بورس و فرابورس در این است که در بازارهاي فرابورسی با توجه به اينكه شرايط معاملات با نظر طرفين تعيين مي گردد مزايايي از قبيل كاهش ريسک و شفافيت قيمت ها وجود ندارد.

5. و تفاوت دیگر بورس و فرابورس این است که ساعات كار فرابورس نسبت به بورس از انعطاف پذيری بيشتری برخوردار است. در فرابورس سطح فعلی امکانات الکترونیکی، انجام معاملات 24 ساعته را امکان پذیر کرده که، در مقایسه با یک بورس، مزیت عمده ای محسوب شده.

6. ششمین فرق میان بورس و فرابورس این است که فرابورس دارای پنج بازار : اول، دوم، سوم (عرضه)، ابزارهای نوین مالی و پایه است. ولی بورس دارای دو بازار: اول و دوم است.

7. یکی از تفاوت های بازار بوری در مقابل بازار فرابورس، شفافیت قیمت‌ها و کاهش ریسک آن می باشد اما در بازار فرابورس به این علت که شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می‌گردد، این مزایا به صورت کامل وجود ندارد.

8. و آخرین تفاوت بین بورس و فرابورس این است که تفاوت در فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس وجود دارد.

در واقع ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه همواره نشان‌دهنده رشد شرکت و معرفی آنها در سطح کشور می‌باشد. شرکت‌هایی که سهامشان در بازار‌های مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرد از درجه اعتبار بالاتری برخوردار هستند. بنابراین ورود به بازار اوراق بهادار از جمله اهداف شرکت‌ها محسوب می‌شود. اما این واقعیت که دستیابی سریع و آسان به بازار اوراق بهادار برای تعداد عمده‌ای از شرکت‌های سهامی فعال در کشور میسر نبوده و این شرکت‌ها از مزایای بازار سرمایه محروم بوده‌اند قبل از ایجاد فرابورس مشهود بوده است. در نتیجه فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس ولی با شرایط پذیرش و معامله ساده تر ایجاد گردید تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد. مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه می‌باشد که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند. فرق بورس و فرابورس به زبان ساده در واقع این است که رویه‌های پذیرش شرکت‌ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ایست که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس:

پذیرش و درج شرکت‌های سهامی عام در فرابورس ایران نسبت به بورس شرایط کمتری نیاز دارد و این باعث شده تا دوره زمانی پذیرش شرکت‌ها به کمتر از یک ماه کاهش پیدا کند.

شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس این امکان را دارند تا از طریق فروش سهام خــود از مزایای تامین مالی ارزان قیمت از طریق بازار سرمایه بهره ببرند. علاوه بر این امکان تامین مالی از محل جذب سرمایه گذاران جدید و افزایش سرمایه را نیز دارا هستند.

شرکت‌های پذیرفته شده در بازار فرابورس ایران از مزایای مالیاتی قابل توجهی برخوردار هستند. به این صورت که شرکت‌هایی که اقدام به عرضه سهام در فرابورس می‌کنند (به غیر از شرکت‌های حاضر در بازار پایه) امکان برخورداری از معافیت مالیاتی تا ۱۰ درصد درآمد خود را دارا هستند.

سهامداران شرکت‌های پذیرش شده در بازار فرابورس می‌توانند از طریق وثیقه گذاری سهام شرکت خود، برای اخذ تسهیلات اقدام کنند. چراکه شبکه بانکی، سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران را به‌عنوان دارایی قابل قبول جهت وثیقه گذاری برای دریافت تسهیلات بانکی بــه رسمیت می‌شناسد.

• امکان انتشار اوراق بهادار در بازار ابزارهای نوین مالی:

شرکت‌های پذیرش شده در فرابورس می‌توانند با بازار مشتقات چیست؟ ارائه مدارک لازم به سازمان بورس و اوراق بهادار منابع مالی طرح‌های موردنظر را (حداکثر تا ۶۰ درصد سرمایه گذاری در طرح پروژه موضوع اوراق مشارکت) از طریق انتشار اوراق تامین کنند.

اگر شرکتی تصمیم بگیرد به هر دلیلی از فرابورس خارج شود، در دستورالعمل پذیرش برای این موضوع راه‌حلی در نظر گرفته شده است که با گذراندن فرآیند مشخصی امکان خروج از این بازار و حتی تبدیل شرکت به شرکت سهامی خاص به‌سادگی امکان پذیر خواهد بود. ضمن اینکه شرکت‌های حاضر در فرابورس ایران می‌توانند بسیار راحت‌تر به بازارهای دیگر انتقال پیدا کنند.

سهام مورد مبادله در بازارهای فرابورس ایران به دلیل نبود حجم مبنا با معاملات روان‌تر و نقد شوندگی بالاتری رو به رو هستند و عرضه و تقاضا برای این سهام به سرعت متعادل شده و معمولا صف خرید و فروش آن‌ها برای مدت زیادی ادامه نمی‌یابد.

در نظر داشته باشید که سهام شرکت‌های فرابورسی و بورسی با یک کد معاملاتی قابل خرید و فروش هستند. شما می‌توانید برای شروع انجام معامله، این کد را از کارگزاری های رسمی دریافت کنید.

مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه موضوعات مرتبط با بازار سرمایه در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.

آشنایی با معاملات اسپات و فیوچرز در بازار رمز ارز!

معاملات آنی یا اسپات (Spot) در بازار رمزارز عبارت است از خرید و نگهداری یک رمزارز مثل بیت‌کوین (BTC) تا زمانی که ارزش آن افزایش یابد، یا استفاده از آن برای خرید آلت‌کوین‌های دیگری که احتمال افزایش قیمت آن‌ها در آینده وجود دارد. در مقابل مبنای معاملات آتی یا فیوچرز (Futures) در بازار رمزارز این است که شما بر سر افزایش یا کاهش قیمت یک دارایی مثل طلا یا بیت‌کوین شرط‌بندی می‌کنید و سود و زیان شما به دقت پیش‌بینی‌تان بستگی دارد.

طی سال‌های اخیر، بازار مشتقات رمزارزها توسعه و پیشرفت‌های فراوانی را به خود دیده است. در ابتدا صرافی‌های فیوچرز رمزارز مجبور بودند تا با نهادهای نظارتی دست و پنجه نرم کنند. این صرافی‌ها باید از محصولات مشتقات خود دفاع می‌کردند تا بتوانند اجازه ارائه آن‌ها به عموم مردم را دریافت کنند. در سال 2019، با ورود بازیگران و به دنبال آن محصولات جدید به بازار مشتقات رمزارز، بازیگران قدیمی این بازار رکوردهای جدیدی را به لحاظ حجم معاملات به ثبت رساندند. به عنوان مثال پلتفرم‌های بکت (Bakkt) پس از ورود به بازار، حجم معاملات چشمگیری را در قرارداد‌های آتی (futures) به ثبت رساند.

این در حالی است که بازار اسپات بیت‌کوین در برهه‌ای از زمان با رکود و روند نزولی همراه شد. در سال 2018 قیمت بیت‌کوین از 20 هزار دلار به 3 هزار دلار کاهش یافت و این موضوع شوک بزرگی را به معامله‌گران بازار اسپات این رمزارز وارد کرد. یک فرد مبتدی برای آن که به یک معامله‌گر حرفه‌ای تبدیل شود، در گام نخست بایستی با تفاوت‌های معاملات اسپات و فیوچرز در این بازار آشنا شود.

منظور از معاملات اسپات در بازار رمزارز چیست؟

معاملات اسپات در بازار رمزارز ساده‌ترین نوع سرمایه‌گذاری در این بازار است. این نوع معاملات عبارتند از خرید و نگهداری یک رمزارز مثل بیت‌کوین (BTC) تا زمانی که ارزش آن افزایش یابد، یا استفاده از آن برای خرید آلت‌کوین‌های دیگری که احتمال افزایش قیمت آن‌ها در آینده وجود دارد. علاوه‌بر‌این، در این معاملات هر فرد بر اساس روندی که پیش‌بینی می‌کند یا استراتژی خاصی که دارد، در هر زمان می‌تواند هر یک از رمزارزهای خود را با تتر معامله (خرید یا فروش) نماید.

منظور از معاملات فیوچرز در بازار رمزارز چیست؟

معامله قراردادها کمی با معامله اسپات تفاوت دارد، به این دلیل که در این نوع معاملات شما درواقع نیازی به مالکیت یک دارایی ندارید. مثلا قرارداد طلا/دلار (GOLD/USD) را در نظر بگیرید. وقتی این قرارداد را معامله می‌کنید، در حقیقت خود دارایی طلا را خرید و فروش نمی‌کنید. البته ارزش این قرارداد تابع ارزش طلا است. یعنی با بازار مشتقات چیست؟ کاهش یا افزایش قیمت طلا، ارزش این قرارداد نیز تغییر خواهد کرد. به همین ترتیب، بدون نیاز به خرید و فروش طلای واقعی، می‌توانید از اختلاف قیمت‌ها بر روی این قراردادها سود بدست آورید.

البته معاملات قراردادها پیچیدگی‌های دیگری نیز دارد، اما به طور کلی مبنای این نوع معاملات این است که شما بر سر افزایش یا کاهش قیمت یک دارایی مثل طلا یا بیت‌کوین شرط‌بندی می‌کنید و سود و زیان شما به دقت پیش‌بینی‌تان بستگی دارد. از آنجا که احتمال افزایش یا کاهش شدید قیمت رمزارزها در مدت زمان کوتاه وجود دارد، بنابراین بهتر است تا توجه بیشتری بر روی روش‌ سرمایه‌گذاری خود داشته باشید.

بورس کالا چیست؟ (معرفی و بررسی محدودیت ها در بورس کالا)

بورس کالا بازاری است سازمان یافته که در آن به‌طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضه کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند. در حال حاضر بورس کالا در ایران در چند حوزه فعالیت دارد که البته در حال گسترش در سایر حوزه‌ها نیز می‌باشد. این حوزه‌ها تحت عنوان رینگ‌های فلزات، پتروشیمی و معاملات مشتقه که فعلا منحصر به معاملات آتی سکه طلا است نام‌گذاری شده‌اند.

درک بورس کالا :

بورس کالاها محل اصلی تجارت کالاها است. بازارهای کالا با تجارت محصولات کشاورزی از جمله ذرت، گاو، گندم و خوک در قرن 19 آغاز شد. شیکاگو به دلیل موقعیت جغرافیایی آن در نزدیکی کمربند مزرعه و به دلیل اینکه یک نقطه اصلی ترانزیتی شرقی – غربی با دسترسی به راه آهن بود، مرکز اصلی این نوع تجارت بود. بازارهای کالاهای مدرن انواع مختلفی از وسایل نقلیه سرمایه‌گذاری را تجارت می‌کنند و غالبا توسط سرمایه‌گذاران مختلف از تولیدکنندگان کالا تا دلالان سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دو مورد از بهترین بورس‌های کالای شناخته شده در ایالات متحده ، گروه مبادلات تجاری شیکاگو (CME) و بورس کالاهای تجاری نیویورک (NYMEX) هستند. بازار مبادلات تجاری شیکاگو متنوع‌ترین بازار مشتقات در جهان است که سالانه سه میلیارد قرارداد به ارزش تقریبی یک بیلیارد (quadrillion) دلار در اختیار دارد .

شناخته شده‌ترین مبادله کالا در اروپا، بورس بین قاره ای (ICE) است. بورس بین قاره‌ای مانند گروه مبادلات تجاری شیکاگو و بورس کالای تجاری نیویورک، یک بازار کالای الکترونیکی است و هیچ کالای تجاری فیزیکی را در برنمی‌گیرد. در یک فضای رقابتی با هزینه‌های متنوع، مبادلات الکترونیکی رواج بیشتری پیدا می‌کند. تنها مبادله کالایی کالاهای فیزیکی که در اروپا همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد، بورس فلزات لندن (LME) است. بورس فلزات لندن که مرکز جهانی تجارت فلزات صنعتی است، بیش از سه چهارم کل تجارت آتی (futures) فلزات غیر آهنی را عهده‌دار است.

انواع کالاهای اولیه (Commodities) :

کالاهای اولیه نوعی از یک کالای اساسی است که با سایر کالاها از همان نوع قابل معاوضه می‌باشند. آنها معمولاً در تولید کالاها و خدمات استفاده می‌شوند. ممکن است ما متوجه آن نباشیم؛ اما کالاها در زندگی روزمره ما جایگاه بسیار مهمی دارند. پنبه‌ای بازار مشتقات چیست؟ را که لباس شما را تشکیل می‌دهد، الوارهایی که قاب خانه شما را تشکیل می‌دهد یا حتی فلز موجود در لوازم الکترونیکی خود را در نظر بگیرید.

در زیر لیستی از برخی از کالاهای اولیه معامله شده در دنیا وجود دارد.

نفت خام:

یکی از مهم‌ترین کالاهای جهان، نفت خام است که بطور طبیعی وجود دارد. در واقع نفتی که قبل از تصفیه استخراج می‌شود. از نفت خام برای تولید محصولات مختلف از جمله بنزین و انواع مشتقات پتروشیمی استفاده می شود. قیمت نفت خام که به طور کلی در ایالات متحده گزارش می‌شود، براساس قیمت آتی بورس کالاهای تجاری نیویورک تعیین می‌شود. این قراردادها بر اساس بشکه و دلار آمریکا برای هر بشکه است. روزهای مبادله نفت خام سومین روز کاری قبل از بیست و پنجمین روز تقویم ماه قبل از ماه تحویل است.

طلا:

یکی از فلزات گرانبها برای معامله گران کالا در جهان است. در حالی که سرمایه گذاران می‌توانند کالاهای فیزیکی را بخرند و بفروشند، معامله گران معمولاً قراردادهای آتی طلا را در بورس کالاها انجام می‌دهند. قراردادها عموماً براساس 100 اونس مشخص می‌شوند و به ازای هر اونس به وسیله دلار آمریکا مبادله می‌شود. زمان مبادله قراردادهای طلا، سومین روز کاری آخرین ماه تحویل است.

الوار:

این صنعت دارای دو محصول اصلی برای مصرف کننده نهایی است. چوب نرم و چوب سخت. چوب نرم در درجه اول در ساخت و سازها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که از چوب سخت در کف سازی و ساخت مبلمان و ساخت پانل و کابینت استفاده می‌شود. اندازه قرارداد برای الوارها به طور کلی به ازای هر پوند به دلار آمریکا معامله می‌باشد.

گاز طبیعی:

این کالا برای گرم کردن خانه‌ها، کمک به تولید برق استفاده می‌شود . همچنین در صنایع تجاری و صنعتی کاربردهای دیگری نیز دارد. قراردادهای گاز طبیعی توسط واحد حرارتی انگلیس (mmBtu) به فروش می‌رسد. همه قراردادها با دلار آمریکا به ازای mmBtu معامله می‌شوند. آخرین روز معاملات گاز طبیعی سه روز کاری قبل از روز اول تحویل است.

پنبه:

پنبه پرمصرف‌ترین الیاف در جهان است. الیاف‌های پنبه‌ای برای تولید انواع پوشاک و سایر کالاهای خانگی که از نخ و پارچه تشکیل شده استفاده می‌شود. قراردادهای پنبه براساس 50،000 پوند و توسط دلار آمریکا برای هر پوند اندازه می‌گیرد.

کالاهای دیگری که در بورس کالا مبادله می‌شوند شامل نقره، پلاتین، برنج، شکر، آب پرتقال، جو دوسر، گاو، ذرت، مس، کاکائو، سویا و قهوه است. با این حال، این یک لیست جامع از آنچه در بورس می‌توانید پیدا کنید نیست.

محدودیت‌های بورس کالا :

ماهیت مبادلات کالا به سرعت در حال تغییر است. این روند در جهت تجارت الکترونیکی و به دور از معاملات سنتی تجارت آشکار می‌شود. جایی که معامله‌گران به صورت چهره به چهره به تجارت می‌پردازند که به عنوان گودال معاملاتی شناخته می‌شود، ملاقات می‌کنند و با استفاده از سیستم اعتراض آزاد ارتباط برقرار می‌کنند و سفارشات را از طریق سیگنال های دستی و کلامی، درست مثل حراج، خرید و فروش می‌کنند.

مهم‌ترین اهداف بورس کالا را می‌توان به شرح زیر خلاصه نمود:

• ایجاد بازاری منسجم، سازمان‌یافته و قانونمند برای تسهیل داد و متن نقدی و آتی کالا، که در آن قيمت‌ها به‌صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می‌شود.
• سامان‌دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و منافع طرفين معامله
• کشف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار
• حذف واسطه‌گری و واسطه‌های غیر ضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار
• كاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک
• کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به‌دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای و امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب
• فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش
• تحلیل آماری وضعیت بائیان و ارائه خدمات
• مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه‌ریزی و انجام به‌موقع تعهداتشان.
• حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی‌تر با بازارهای بین‌المللي
• استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه‌های تولیدی
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان

در این مقاله با بورس کالا و انواع کالاهای موجود در این بورس و محدودیت ها و اهداف آن آشنا شدیم.