اوراق اختیار تبعی چیست؟

به چه هدفی باید سهام را در بازار بورس بیمه کنید؟

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

در تعریف به طرح بیمه سهامی که توسط شرکت‌ها ارائه می‌شود اوراق اختیار تبعی می‌گویند که بر اساس آن فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده، تعهد می‌کند تعداد مشخصی سهم را در قیمت و تاریخی از پیش تعیین‌شده از سهامدار خریداری کند. در این مقاله ابتدا خواهیم گفت که اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ و سپس تمام جزئیات لازم در مورد این اوراق را بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

به این دلیل به اوراق اختیار تبعی بیمه سهام گفته می‌شود زیرا که این اوراق به خریدار اجازه می‌دهد تا دارایی پایه را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه و قیمت اعمال بیمه کند و با این کار کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود.

در ایران انتشار این اوراق با سایر کشورها متفاوت است و برای خرید آن لازم است در ابتدا سهام پایه را که اختیار فروش برای آن منتشر می‌شود، در پرتفو داشته باشید. مثلا اگر اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت سیمان فارس قرار است در ماه آینده منتشر شود شما باید سهام این شرکت را قبل از خرید اوراق آن در پرتفو خود داشته باشید.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی قبل از فروش باید اطلاعیه عرضه و ویژگی‌های اوراق و شرایط آن را اعلام و منتشر کنند تا سهامداران نیز قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی متعلق به هر نماد، اطلاعات آن را داشته باشند.

موضوع دیگر این که اختیار فروش از ابزارهای بازار مشتقه است و جزو ابزار پوشش ریسک به حساب می‌آید. در معامله این اوراق باید بابت موقعیت خرید اختیار معامله، مبلغی تحت عنوان هزینه اولیه پرداخت کرد.

فرایند اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

در شرح این که اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ باید بگوییم که فرآیند اعمال اوراق اختیار تبعی به این صورت است که زمانی که قیمت سهام در روز اعمال بیشتر از قیمت اعمال ذکر شده در اختیار فروش باشد، دارنده گواهی اختیار، قادر به اعمال آن نیست. اما چنانچه در تاریخ اعمال قیمت پایانی سهم پایه از قیمت اعمال آن کمتر باشد، برای اعمال اوراق اختیار فروش، سهامدار می‌تواند از طریق کارگزار، درخواست خود را حداکثر تا ساعت 13 روز، ارسال کند. البته کارگزار باید حداکثر 10 روز قبل از تاریخ اعمال، درخواست‌ها را از مشتریان خود دریافت کند و در روز سررسید آن‌ها را به سازمان بورس ارائه دهد.

ارائه درخواست اعمال در زمان مقرر شده، طی مراحلی انجام می‌شود. در مرحله اول سهم به همان قیمت اعمال مشخص شده، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه ‌کننده آن منتقل می‌شود و در مرحله بعد تفاوت قیمت اعمال، با توجه به قیمت پایانی اوراق اختیار تبعی چیست؟ سهم در روز اعمال، محاسبه می‌شود تا این مابه‌التفاوت قیمت به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت ‌شود. گفتنی است که پرداخت به صورت نقدی یا به شکل واگذاری سهم خواهد بود.

نکات مهمی درباره اوراق اختیار فروش تبعی

برای این که به سوال اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ پاسخی جامع و کامل بدهیم باید نکاتی چند درباره این اوراق بدانیم. ما در زیر بخشی از این نکات را آورده‌ایم.

1- دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی برای اوراق اختیار وجود دارد. در حالت اعمال اروپایی دارنده آن تنها در تاریخ سررسید قادر به اعمال است اما در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا زمان سررسید، می‌تواند اوراق اختیار را اعمال کند. گفتنی است که اوراق فروش تبعی که در ایران رایج است، از نوع اختیار فروش اروپایی است. بنابراین دارنده این اوراق تنها در تاریخ درج شده در برگه، می‌تواند آن را اعمال کند.

2- نکته دوم این که امکان فروش آنی اوراق اختیار فروش بعد از خرید آن وجود ندارد و این اوراق قابل معامله در بازار ثانویه نیستند بنابراین فاقد معاملات ثانویه‌اند. در واقع امکان فروش اوراق خریداری شده در طول دوره معاملاتی وجود ندارد و تنها در یک مرحله و توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرند.

درصد سود و زیان خریدار در این اوراق توسط شرکت منتشر کننده مشخص نیست و نوسان‌های قیمتی سهام تا تاریخ سررسید، عامل اصلی در محاسبه سود یا ضرر خریدار است‌. این که شخص در چه قیمتی سهام پایه را خریداری و در روز اعمال به چه قیمتی آن را منتقل کرده است، درصد سود او را مشخص خواهدکرد.

3- در بررسی اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ نکته سوم این است که خریدار اوراق اختیار فروش تبعی فقط در تاریخ اعمال، قادر به اعمال اختیار فروش خود هستند و این اوراق پس از تاریخ اعمال ارزشی نخواهد داشت. در نتیجه چنانچه تا تاریخ مشخص ‌شده از این اوراق استفاده نکنید، اوراق اعمال نشده و عرضه‌ کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.

4- مورد بعد که باید به آن دقت داشته باشید این است که مبلغی که در ازای خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود غیر قابل بازگشت است و به تعبیری شما دارید بابت بیمه کردن سهام خود مبلغی پرداخت می‌کنید.

5- اوراق تبعی، فروش سهم را در یک قیمت عادلانه تضمین می‌کند و این مسئله به تنهایی منجر به تضمین سود سهامداران خواهد شد. همچنین شرکت‌ها با توجه به این که اوراق ابطال می‌شوند و قیمت سهام‌شان افزایش پیدا می‌کند نیاز به پرداخت وجه ندارد و این مسئله باعث می‌شود تا درآمد بیشتری برای آن‌ها شناسایی شود. بنابراین می‌توان گفت اوراق اختیار فروش تبعی نوعی معامله دو سر برد است که هم سهامدار و هم شرکت از این معامله منتفع می‌شوند.

6- به طور معمول نماد اوراق فروش تبعی با اضافه کردن حرف «ه» به بخشی از نماد سهم پایه به همراه تاریخ سرسید اوراق، ساخته می‌شود. به عنوان مثال «هصیکو 405»، نماد اوراق اختیار فروش تبعی سهم «تاصیکو» است که سرسید آن اردیبهشت ماه سال 1405 است.

7- اگر شرکت منتشرکننده اوراق اختیار فروش تبعی در پرداخت حقوق مشتری خود تاخیر یا کوتاهی داشته باشد، مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس برای او در نظر گرفته شده است. این جریمه به سهامدار پرداخت می‌شود.

جمع‌بندی

در این مطلب برای این که پاسخی جامع به سوال اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ بدهیم این اوراق را نوعی بیمه برای سهام در بازار بورس معرفی کردیم و هدف از انتشار آن‌ را کاهش ریسک سرمایه‌گذاری دانستیم. هم سهامدار و هم شرکت‌ها از این اوراق سود می‌برند و در حقیقت یک معامله دو سر برد است.

بیمه کردن سهام در بورس یا اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

همه‌ی ما زمانی‌که به خرید یک کالای با ارزش اقدام می‌کنیم، بی‌شک به محافظت از آن مبادرت می‌ورزیم. برخی از افراد با بیمه کردن دارایی‌هایشان این کار را انجام می‌دهند. اما آیا می‌دانید که می‌توان دارایی‌های موجود در بازار بورس و سرمایه را نیز بیمه کرد؟! از آنجایی که سرمایه‌گذاران همواره به دنبال راهی هستند تا ریسک‌های سهام خود را کاهش دهند، می‌توانند از این روش برای محافظت از سرمایه‌ی خودشان استفاده کنند. امروزه در اکثر دنیا ابزارهای کمکی خاصی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار داده شده است تا آن‌ها با استفاده از آن بتوانند سرمایه‌گذاری خود را در یک سهم خاص بیمه کنند. این ابزارها تحت عنوان اوراق فروش تبعی می‌باشد که بیشتر به بیمه‌ی سهام معروف است. در این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ راجع به بیمه کردن سهام در بورس یا اوراق اختیار فروش تبعی و نحوه‌ی استفاده از آن صحبت خواهیم کرد.

هدف از بیمه کردن سهام در بورس چیست؟

به چه هدفی باید سهام را در بازار بورس بیمه کنید؟

اولین و واضح‌ترین هدفی که در رابطه با بیمه کردن سهام در بورس وجود دارد، کاهش ریسک‌های معاملاتی می‌باشد. خب اغلب سرمایه‌گذاران به ‌سبب وجود همین ریسک‌ها، نسبت به آینده‌ی سها‌می که در بورس دارند، دچار ابهام هستند. در بازارهای مالی معمولاً دو نوع ریسک را می‌توان متصور شد. ریسک‌های سیستماتیک و ریسک‌های غیر سیستماتیک. ریسک‌های سیستماتیک یا «ریسک غیرقابل‌حذف» یا «ریسک بازار»، عمدتاً ناشی از تغییرات کلان کشور‌ مثل نرخ ارز، تورم، تحریم‌های سیاسی و یا حتی تغییر و تحول در اقتصاد دنیا، اوضاع سایر کشورها مثل انتخابات امریکا هستند و می‌توانند روی بازار ما تاثیرگذار باشد. اما ریسک غیر سیستماتیک یا «ریسک حذف شدنی» یا «ریسک مشخص»اوراق اختیار تبعی چیست؟ ، ناشی از ریسک منحصر به‌فرد شرکت یا صنعتی خاص است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید. مثل تغییرات تعرفه واردات خودرو، تغییرات نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، تغییرات نرخ سوخت سیمانی‌ها و … . شما با بیمه‌ی سهامتان می‌توانید این ریسک‌ها را کاهش دهید.

نکته: تنها سهامداران عمده می‌توانند سهام خود را بیمه کنند. امکان بیمه کردن سهام در بورس ابزار خوبی است و اطمینان در بازار را فراهم می‌کند و سهامداران عمده می‌توانند از این ابزار که هزینه‌ای هم ندارد بهره‌مند گردند.

نکاتی در رابطه با طرح بیمه سهام

طرح بیمه‌ی سهام تحت عنوان «عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران» در روز ‌۱۶ام مرداد سال ۹۱ توسط شورای عالی بورس تصویب شد. در دی ‌ماه ۱۳۹۵ با تغییراتی اندک و تصویب در کمیته‌ی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به یکی از ابزارهای تامین مالی از بازار سرمایه با هزینه اندک تبدیل شد. بر اساس این طرح خریداران سهام ضمن حصول اطمینان از کسب حداقل سود معادل اوراق مشارکت، می‌توانند به کسب سودهای بیشتر ناشی از افزایش قیمت سهام در آینده نیز امیدوار باشند. ساعت معاملات این محصول از ۱۲ الی ۱۲/۵ و به صورت حراج پیوسته بوده و صرفاً عرضه‌کننده در آن مجاز به فروش می‌باشد. برای بیمه کردن سهام در بورس کارمزد کارگزاران خریدار و فروشنده هر کدام ۴ دهم درصد است. لازم به ذکر است که این اوراق، معاملات ثانویه نداشته و خریداران حق فروش مجدد این اوراق را ندارند.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی، ابزاری برای بیمه کردن سهام در بورس و کاهش زیان است. این ابزار به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ترس‌های خود را کنترل کنند و سهام ارزشمندشان را به راحتی از دست ندهند. خرید اوراق «اختیار فروش تبعی» به سهام‌داران این اختیار را می‌دهد تا سهام تحت تملک خود را به قیمت تضمین شده‌ای در تاریخ معینی در آینده به فروش برسانند. انتشار این اوراق موجب خواهد شد تا هیجانات فروش فروکش کرده و سرمایه‌گذاری‌های مردم بیمه شوند. مثلاً تصور کنید که شما سهامی از بانک صادرات دارید. شما می‌توانید در ۶ ماه آینده با قیمتی که از امروز مشخص شده، سهم خود را با همان قیمت بفروشید. در واقع، استفاده از این ابزار، راهکاری به منظور حفظ آرامش خاطر سهام‌داران و تضمین بازدهی آن‌ها است که در ایران با نام «بیمه سهام» شناخته می‌شود.

قوانین مرتبط با بیمه کردن سهام در بورس

قوانین مربوط به بیمه کردن سهام در بازار بورس

در این بخش به بررسی مهمترین دستورالعمل‌های مربوط به بیمه کردن سهام در بورس یا اوراق اختیار فروش تبعی می‌پردازیم.

• این اوراق تا قبل از سررسید غیرقابل معامله‌ می‌باشند.
• موقع خرید اوراق اختیار فروش و بیمه کردن سهام در بورس شما می‌بایست مالک سهام شرکت باشید و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای شما معادل تعداد سهامتان است.
• در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش، در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام نمایید.
• زمانی‌که حقوق مشتری با تاخیر پرداخت شود، سود روزشمار بر اساس فرمولی که در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، به مشتری تعلق خواهد گرفت.
• در رابطه با بیمه کردن سهام در بورس چنانچه در روز سررسید قیمت پایانی سهم، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال شده باشد، به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست می‌دهند و دیگر نیازی به ارسال درخواست خاص نمی‌باشد.
• چنانچه بعد از خرید اوراق، بخشی از سهام خود اوراق اختیار تبعی چیست؟ را بفروشید و تعداد اوراق شما بیشتر از تعداد سهام شود، در پایان روز معاملاتی اوراق مازاد اعتبار خود را از دست خواهد داد و هزینه‌ای بابت این موضوع به شما بازگشت داده نخواهد شد.
• بعد از اعمال اختیار فروش در صورتی‌که شرکت در پرداخت حقوق مشتری تاخیر داشته باشد، بنا به فرمولی که در زمان انتشار اوراق اعلام شده مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از وی دریافت و به مشتری پرداخت خواهد شد.
• هنگام بیمه کردن سهام در بورس باید بدانید که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی که هر فرد امکان خرید آن را دارد محدود است. لذا قبل از خرید محدودیت‌های روزانه و کلی که توسط شرکت منتشر کننده تعیین می‌شوند را مدنظر قرار دهید. چنانچه خرید شما بیشتر از میزان مجاز باشد، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه‌ی پرداخت شده به شرکت داده می‌شود.

سخن آخر

در این مقاله از سایت آموزش چراغ راجع به بیمه کردن سهام در بورس یا اوراق اختیار فروش تبعی و شرایط استفاده از آن صحبت کردیم. گفتیم که یکی از ابزارهایی که شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از آن به حفظ ارزش سهام خود کمک کنند، اوراق اختیار فروش است. این اوراق با تضمین فروش سهم در یک قیمت عادلانه، عملاً علاوه بر سیگنال دادن به بازار در مورد ارزندگی آن سهم، منجر به تضمین سود (یا عدم ضرر) سهامداران فعلی می‌شود. همچنین شرکت‌ها درصورت افزایش قیمت سهام، با توجه به ابطال این اوراق نیازی به پرداخت هیچ وجهی ندارند. پس نتیجه نهایی، یک معامله‌ی برد برد برای شرکت و سهامداران آن می‌باشد. چراغ ، به عنوان نسل جدیدی از پلتفرم‌های آموزش و استخدام در پی آن است که با بیان و ارائه‌ی نکات و دوره‌های آموزش بورس به شما برای سرمایه‌گذاری صحیح و کسب سود بیش‌تر در بازار بورس و سرمایه کمک کند.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی، قراردادی است که شرکت‌های فعال در بازار سرمایه برای حفظ ارزش سهام خود و حمایت از سهامداران منتشر می‌کنند.

به گزارش سرویس بورس مشرق، اوراق اختیار فروش تبعی، به نوعی قراردادی برای بیمه کردن سهام است. درواقع شرکت منتشرکننده اوراق به سهامدار تضمین می‌دهد که در صورت افت قیمت سهام به پایین‌تر از قیمت اعمال‌شده در سررسید، سهم را در قیمت اعمال‌شده در اوراق اختیار فروش تبعی از اوراق اختیار تبعی چیست؟ سهامدار خریداری کند. اگر در زمان سررسید اوراق، قیمت سهم بالاتر از قیمت اعمال‌شده در اختیار فروش تبعی بود، ضرورتی برای استفاده از اختیار فروش اوراق وجود ندارد. اما اگر قیمت سهم پایین‌تر از قیمت اعمال‌شده در اوراق بود، سهامداران قادر به فروش اوراق خود در قیمت اعمال‌شده به ناشر هستند.

۲۵۶ شرکت جدید در بورس پذیرش می‌شوند

اختیار فروش تبعی در کشور، دو نوع حمایتی و تامین مالی است و باید توجه داشت که اوراق اختیار فروش تبعی، بازار ثانویه نداشته و اختیار خرید و فروش برای آنها وجود ندارد. قبل از خرید اوراق، سهام شرکتی که قرار بر خرید اوراق اختیار فروش تبعی آن است، باید در پرتفوی سهامدار قرار گیرد. بنابراین لزوم خریداری سهم شرکت نیز، علاوه بر اوراق وجود دارد. در غیر این صورت، معاملات ابطال خواهد شد.

دستورالعمل اوراق اختیار فروش تبعی

تعداد اوراق اختیار فروش که هر فرد امکان خرید آن را دارد، محدود است. در صورتی که خرید سهامدار بیشتر از میزان مجاز درنظر گرفته شود، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه پرداخت‌شده به شرکت منتشرکننده اوراق، داده خواهد شد.

در زمان خرید اوراق اختیار فروش، سهامداران باید سهام شرکت را داشته و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای آنان، معادل تعداد سهام است

این اوراق معاملات، بازار ثانویه ندارند. در نتیجه در صورت خریداری آنها، امکان فروش وجود نخواهد داشت.

سهامداران در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش، باید در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام کنند.

اختیار فروش تبعی چیست؟

به دلیل مسئولیت بزرگی که بورس اوراق بهادار تهران در جهت افزایش کارایی بازار، رفع نیاز فعالان و صیانت از حقوق عامه سرمایه گذاران دارد، با توجه به شرایط فعلی و نوسان های زیاد بازار، ابزارها و روش های مختلفی برای حمایت از بورس را ارائه می دهد. اوراق فروش تبعی یکی از ابزارهای طراحی شده و نوین بورسی است تا بتواند حداقل بازدهی را برای سرمایه گذاران فراهم کند. اختیار فروش تبعی نوعی بیمه برای سهام است که در هنگام پیش‌بینی برای کاهش قیمت سهام می‌توان از آن استفاده کرد تا ریسک‌های افت قیمت سهم برای سرمایه گذار کم شود. در این مقاله به تعریف و بررسی اوراق اختیار فروش تبعی می‌پردازیم.

اوراق اختیار فروش تبعی

همان طور که در مقاله «اختیار معامله چیست و چه کاربردی دارد؟» توضیح دادیم، اختیار معامله حقی است که به خریدار آن اجازه می‌دهد در زمان مشخص، دارایی پایه قرارداد را بخرد یا بفروشد. به طور کلی دو نوع اختیار معامله در بازارهای جهانی وجود دارد به نام اختیار معامله اروپایی و اختیار معامله آمریکایی. در اختیار معامله اروپایی، خریدار تنها می‌تواند در زمان سررسید قرارداد، اختیار خود را اعمال کند. اما در اختیار معامله آمریکایی، خریدار هر زمانی که تمایل داشت می‌تواند از اختیار خود استفاده کند.

با توجه به این تعریف، اوراق اختیار فروش تبعی ابزاری است که در آن، عرضه کننده اوراق، اختیار فروش تعداد مشخصی از سهام را با قیمت مشخص در تاریخ سررسید به خریدار آن می‌دهد. به عبارت دیگر، به کمک اختیار فروش تبعی، خریدار مطمئن است که مقدار مشخصی از سهام خود را می‌تواند در زمان سررسید با قیمت اعمال به عرضه‌کننده بفروشد؛ حتی اگر قیمت سهم کاهش یابد و قیمت اعمال بیش از قیمت روز سهم باشد. همچنین اوراق اختیار فروش تبعی را می‌توان نوعی از اوراق اختیار معامله اروپایی در نظر گرفت.

در دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، این اوراق، اختیار معامله‌ای است که اوراق اختیار تبعی چیست؟ براساس آن، اختیار فروش تعداد مشخصی از سهم پایه به قیمت اعمال تعیین‌شده در اطلاعیه عرضه در تاریخ اعمال به خریدار آن داده می‌شود. عرضه‌کننده اوراق، شرکتی است با مجوز از سازمان بورس و با شرایط معین که به عرضه اوراق اختیار فروش تبعی می‌پردازد.

این اوراق به سهامدار کمک می‌کند تا از سود حداقلی تعیین شده‌ای مطمئن باشد و زمان کافی برای تصمیم‌گیری جهت نگهداری یا فروش سهام خود داشته باشد. به طور معمول شرکت‌هایی اقدام به عرضه اوراق اختیار فروش تبعی می‌کنند که از نظر بنیادی قوی و دارای حمایت از سمت بازار و حقوقی‌ها باشند. عرضه این اوراق به این معنی است که شرکت از ارزندگی سهام خود مطلع است و می‌تواند از سهام خود حتی در شرایط کاهش قیمت و افت بازار، حمایت کند.

نحوه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی

شرکتی که تمایل دارد تا بر مبنای سهام خود، اوراق اختیار فروش تبعی عرضه کند باید از طریق کارگزار عرضه کننده، مستندات و اطلاعات لازم را به سازمان بورس ارائه کند. سازمان بورس نیز پس از بررسی مدارک، حداکثر طی مدت 3 روز کاری، نتیجه را به کارگزار عرضه‌کننده اعلام می‌کند. پس از تایید سازمان بورس جهت عرضه اوراق، اطلاعیه عرضه و نماد معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی توسط بورس منتشر می‌شود.عرضه‌کننده می‌تواند کل اوراق اختیار فروش تبعی در طول دوره معاملاتی که به آن کل حجم عرضه می‌گویند را تعیین کند. از سوی دیگر، عرضه‌کننده باید تعداد حداقلی از اوراق را هر روز به عنوان حداقل حجم عرضه روزانه، عرضه کند.

نحوه معامله اوراق اختیار فروش تبعی

افرادی که تمایل به خرید اوراق فروش مورد نظر خود دارند، از روز عرضه می‌توانند با قیمت عرضه، اقدام به خرید کنند. قیمت عرضه، در پایان معاملات روزانه سهم پایه و براساس قیمت پایانی سهم پایه محاسبه و اعلام می‌شود. سهامداران می‌توانند اوراق اختیار فروش تبعی را پس از پایان جلسه معاملاتی روزانه سهم پایه، به مدت 30 دقیقه که به صورت حراج پیوسته انجام می‌شود، خریداری کنند. خریدار اوراق اختیار فروش تبعی در ابتدا هزینه اوراق را پرداخت می‌کند و تنها در تاریخ سررسید می‌تواند، اختیار خود را اعمال کند. در صورتی که تاریخ سررسید بگذرد و شخص، اختیار را اعمال نکرده باشد، اوراق اختیار فروش تبعی اعمال نشده تلقی می‌شود و عرضه‌کننده تعهدی برای خرید آن اوراق ندارد.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که خریدار اوراق اختیار فروش تبعی باید سهم پایه این اوراق را داشته باشد و بعد اقدام به خرید کند. همچنین خریدار نمی‌تواند بیش از تعداد سهام پایه‌ای که دارد، اوراق اختیار فروش تبعی بخرد. اگر سهامدار، بیش از تعداد سهام پایه خود، اوراق اختیار فروش تبعی را خریداری کند، در پایان روز، مازاد اوراق باطل می‌شود.

نحوه اعمال اوراق اختیار تبعی چیست؟ اوراق اختیار فروش تبعی در زمان سررسید

در روز اعمال که در اطلاعیه عرضه آمده است، خریدار اوراق اختیار فروش تبعی براساس قیمت پایانی سهم باید عمل کند:

• اگر قیمت پایانی سهم پایه بیش از قیمت اعمال باشد؛ خریدار نمی‌تواند اوراق خود را اعمال کند. این موضوع به این دلیل است که قیمت سهم افزایش یافته و خریدار بر روی سهام خود سود کسب کرده است. تنها هزینه خریدار در این حالت، مبلغ اولیه‌ای است که برای خرید اوراق پرداخته است.
• اگر قیمت پایانی سهم کمتر از قیمت اعمال باشد، خریدار می‌تواند از طریق کارگزار خود، درخواست اعمال اختیار را تا ساعت 13 روز اعمال، به بورس ارسال کند. پس از ارسال درخواست، سهام خریدار، به عرضه‌کننده منتقل می‌شود. در این حالت، مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم به خریدار به صورت نقدی یا به صورت برگه سهم پرداخت می‌شود. در این صورت، خریدار به اندازه این مابه التفات منهای مبلغ اولیه ای که برای خرید اوراق پرداخته است، سود یا زیان می‌کند. در صورتی که خریدار اختیار خود را اعمال نکند، به اندازه‌ای که قیمت سهم کاهش یافته است از قیمت خرید خود، ضرر می‌کند.
• اگر قیمت پایانی سهم برابر با قیمت اعمال باشد، لازم به اعمال اختیار نیست. در این حالت سهامدار، تنها هزینه خرید اوراق را پرداخت کرده است.

اوراق فروش تبعی در بازار بورس

از 22 شهریور سال 1399 اوراق اختیار فروش تبعی سهام بانک صادرات ایران با نماد «هصادر912»، سهام شرکت سرمایه گذاری غدیر با نماد «هغدیر912» و سهام شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با نماد «هفارس912» عرضه شد. در شکل زیر می‌توانید اوراق فروش تبعی موجود که هم اکنون در بازار بورس و اوراق بهادار تهران مورد معامله قرار می‌گیرد، را مشاهده کنید. برای مشاهده فهرست این اوراق می‌توانید به سایت شرکت بورس و اوراق بهادار تهران به آدرس https://tse.ir/ مراجعه کنید.

برای خرید اوراق اختیار فروش تبعی موجود در بازار می توانید نماد مورد نظر را از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری آگاه خریداری کنید و تا زمان سررسید منتظر بمانید.

ویژگی های اوراق اختیار فروش تبعی

در آیین نامه معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران و دستورالعمل نحوه انجام معاملات، دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی و نحوه معامله آن که در سال 1391 توسط هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تصویب شده، آمده است. در ادامه به تعریف اصطلاحات و قوانین اوراق اختیار فروش تبعی می‌پردازیم.

• قیمت عرضه، قیمتی است که در هر روز، اوراق اختیار فروش تبعی با آن قیمت به بازار عرضه می‌شود. به عبارت دیگر، قیمت عرضه قیمتی است که خریدار در زمان خرید اوراق باید بپردازد.
• قیمت اعمال نیز قیمتی است که عرضه‌کننده تعهد می‌کند سهام پایه اوراق اختیار فروش تبعی را در تاریخ اعمال با آن قیمت تسویه کند.
• تاریخ اعمال تاریخی است که در اطلاعیه عرضه برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی اعلام می‌شود. در این تاریخ خریدار می‌تواند اختیار خود را اعمال کند یا نکند.
• دوره معاملاتی اوراق، فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق است که سهامداران می‌توانند این اوراق را خریداری کنند.
• سهم پایه، سهمی است که اوراق اختیار فروش تبعی مبتنی بر آن است.
• در صورتی که نماد معاملاتی سهم پایه تا پایان جلسه معاملاتی بسته باشد، اوراق اختیار فروش تبعی در آن روز عرضه نمی‌شود و امکان خرید آن وجود ندارد.
• در صورتی که در روز اعمال اختیار، نماد معاملاتی سهم پایه بسته باشد و حداکثر تا 7 روز کاری دیگر باز شود، بورس تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش تبعی را تا روز بازگشایی تمدید می‌کند.
• در صورتی که تا پایان روز هفتم کاری بعد از تاریخ اعمال، همچنان نماد معاملاتی سهم پایه بسته باشد، اوراق اختیار فروش تبعی براساس قیمت پایانی سهم پایه تسویه می‌شود.
• اوراق اختیار فروش تبعی امکان معامله مجدد ندارد و اوراق اختیار تبعی چیست؟ تنها یک بار در زمان عرضه می‌تواند مورد معامله قرار گیرد.
• مبلغی که سهامدار بابت خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت کرده است، قابل برگشت نخواهد بود.

مثالی از معامله اوراق اختیار فروش تبعی

فرض کنید که فردی در حال حاضر، سهامدار 1،000 سهم از شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با قیمت 5،000 تومان است. این شخص برای پوشش ریسک و بیمه کردن سهام خود، اقدام به خرید 1،000 ورقه اختیار فروش تبعی این شرکت با قیمت اعمال 4،000 تومان و تاریخ اعمال شش ماه بعد، می نماید. قیمت هر ورقه اوراق اختیار فروش تبعی در زمان خرید 100 تومان است. پس این شخص جمعا مبلغ 100،000 تومان برای خرید 1،000 ورقه اختیار فروش تبعی خلیج فارس کرده است. خلاصه اطلاعات مثال و حالات مختلف در ادامه آورده شده است:

قیمت روز سهم پایه: 5،000 تومان

تعداد سهم سهامدار: 1،000 برگه سهم

سرمایه اولیه سهامدار : 1،000 برگه × 5،000 تومان = 5،000،000 تومان

تعداد ورقه اختیار فروش تبعی: 1،000 برگه

قیمت اعمال سهم پایه: 4،000 تومان

قیمت هر برگه اختیار فروش تبعی: 100 تومان

مبلغ خرید اوراق اختیار فروش تبعی : 1،000 برگه × 100 تومان = 100،000 تومان

1- افزایش قیمت سهم :

قیمت پایانی سهم بیش از قیمت اعمال ورقه اختیار فروش باشد.

فرض کنید قیمت پایانی سهم در شش ماه بعد از خرید اوراق، 7،000 تومان باشد. در این حالت، سهامدار لازم به اعمال اختیار خود نیست و به میزان 1،900،000 تومان سود کسب کرده است.

سرمایه سهامدار در روز سررسید : 1،000 برگه × 7،000 تومان = 7،000،000 تومان

سود سرمایه گذار : 7،000،000 – 5،000،000 = 2،000،000 تومان

سود خالص سرمایه گذار : 2،000،000 – 100،000 = 1،900،000 تومان

2- کاهش قیمت سهم :

قیمت پایانی سهم کمتر از قیمت اعمال ورقه اختیار فروش باشد.

فرض کنید قیمت پایانی سهم در شش ماه بعد از خرید اوراق، 3،000 تومان باشد. در این حالت، سهامدار اختیار خود را اعمال می‌کند و درخواست خود را به بورس برای فروش سهام ارسال می‌کند. در این صورت زیان سرمایه گذار برابر خواهد بود با 1،100،000 تومان.

سرمایه سهامدار با اعمال اوراق : 1،000 برگه × 4،000 تومان = 4،000،000 تومان

ضرر سرمایه گذار : 5،000،000 – 4،000،000 = 1،000،000 تومان

ضرر خالص سرمایه گذار : 1،000،000 + 100،000 = 1،100،000 تومان

اما در صورتی که سهامدار، اوراق اختیار فروش تبعی را نخرد، شش ماه بعد به میزان 2،000،000 تومان زیان خواهد دید.

سرمایه سهامدار در روز سررسید : 1،000 برگه × 3،000 تومان = 3،000،000 تومان

ضرر سهامدار در روز سررسید : 5،000،000 تومان – 3،000،000 تومان = 2،000،000 تومان

3- عدم تغییر قیمت سهم :

قیمت پایانی سهم برابر با قیمت اعمال ورقه اختیار فروش باشد.

در این حالت سهامدار لازم نیست اختیار خود را اعمال کند. زیرا سود یا زیانی کسب نکرده است و تنها به میزان 100،000 تومان خرید اوراق اختیار فروش هزینه کرده است.

کلام آخر

با توجه به افزایش عمق بازار بورس در ایران، جای خالی بسیاری از ابزارهایی که در دنیا برای کنترل و تنظیم بازار بورس وجود دارد، خالی است. از این رو، سازمان بورس و اوراق بهادار تهران تصمیم به راه‌اندازی اوراق اختیار فروش تبعی گرفته است. اوراق اختیار فروش تبعی، اوراقی است که به خریدار آن اجازه می‌دهد تا در صورت کاهش قیمت سهم پایه اوراق، در روز سررسید، سهام خود را با همان قیمت اعمال اعلام شده به شرکت بفروشد. این اوراق نوعی بیمه برای سهام بورسی به حساب می‌آیند تا سهامداران بتوانند پوشش ریسک انجام دهند. بدین ترتیب، در زمان کاهش قیمت سهم و افت بازار، سهامدار می‌تواند ضرر خود را کاهش داده و یا حتی در این شرایط سود کسب کند.

اوراق تبعی را چگونه بخریم و اعمال کنیم؟/ لیست اوراق تبعی که تا پایان 99 اعمال می‌شود

بورسان، نسیم علایی: به دنبال نگرانی از افت مداوم بازار سرمایه، تازه واردان بورس شهریورماه امسال با اصطلاح «اوراق اختیار فروش تبعی» مواجه شدند. اوراقی که قرار بود ارزندگی برخی نمادها را تضمین کند و مانع از ریزش بازار سهام شود.

اما این اولین بار نبود که بورس تهران شاهد انتشار اوراق تبعی بود، این اوراق که به آن بیمه سهم نیز گفته می‌شود پیش از این به خصوص در سال‌های 92-93 با هدف کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس و اطمینان بخشی به سهامداران عرضه شده بود. با این حال در آن روزها نیز مانند امسال نتوانسته بود مانع از ریزش قیمت سهام شود.

این اوراق امسال نیز نتوانست مانع از روند اصلاح بازار سرمایه شود و در حال حاضر و در فاصله چند روز یا چند هفته مانده به تاریخ سررسید اوراق تبعی، قیمت سهام پایه به زیر قیمت اعمال رسیده است. با این حال این اوراق برای خریدارانش فرصتی ایجاد کرد که در چند ماه اخیر در شرایطی که سایه ترس و نگرانی بر بازار سرمایه حاکم بود نه تنها ارزش دارایی خود را حفظ کنند، بلکه مبلغی هم سود کسب کنند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در فاصله بهمن تا پایان سال سررسید اعمال 22 نماد فرا می‌رسد که از این تعداد تنها قیمت 2 سهم در حال حاضر بیشتر از قیمت اعمال است. از این رو اینکه اوراق اختیار فروش تبعی چیست و در تاریخ اعمال اوراق چه باید کرد به سوال تعداد زیادی از سهامداران بدل شده است. در این گزارش ضمن پاسخ به برخی سوالات بنیادی، وضعیت سهم‌هایی که امسال برای آنها اوراق اختیار فروش تبعی منتشر شده و تا پایان سال 99 تاریخ اعمال آنها فرا می‌رسد را بررسی خواهیم کرد.

اوراق تبعی چیست؟

اوراق تبعی نوعی اوراق اختیار فروش است که به سهامدار اجازه می‌دهد قیمت سهم را درآینده تضمین کند و به نوعی سهم را بیمه کند، از این رو به آن بیمه سهام نیز می‌گویند.

اوراق اختیار فروش تبعی معمولا توسط شرکت‌ها یا سهامدار عمده و در ایران بعضا توسط صندوق توسعه بازار عرضه می‌شود.

با انتشار این اوراق فروشنده متعهد می‌شود تعداد معینی از سهام شرکت را در قیمت اعمال در تاریخ معین یا همان تاریخ اعمال از سهامداران خریداری کند. به طور مثال شرکت ایران خودرو(همانطور که در جدول پایین متن آمده است) برای 150 میلیون سهم خود اوراق تبعی منتشر کرده، عرضه کننده این 150 میلیون سهم را با قیمت اعمال (368 تومان) در تاریخ اعمال (20 بهمن) از سهامداران حقیقی خریداری خواهد کرد.

نکات مهم آگهی انتشار اوراق تبعی

شرکت‌ها موظفند اوراق اختیار تبعی چیست؟ حداکثر یک روز پیش از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی با انتشار آگهی در خصوص آن اطلاع رسانی کنند. این آگهی‌ها حاوی 7 نکته مهم هستند.

اول) سهم پایه: نام سهمی است که اوراق مربوط به آن منتشر می‌شود.

دوم) تاریخ اعمال : تاریخ سررسید اوراق اختیار فروش تبعی است و بعد از آن تاریخ اوراق ابطال می‌شود.

سوم) قیمت اعمال : عرضه کننده اوراق تبعی مجبور است در سررسید اوراق با نرخ اعمال اقدام به خرید سهام پایه کند.

چهارم) سقف خرید : برای هر کد حقیقی و حقوقی محدودیت خرید تعداد اوراق تبعی وجود دارد. در غالب اوراق تبعی که امسال منتشر شد اجازه خرید به سهامدار حقوقی داده نشد.

پنجم) کل حجم عرضه : تعداد کل اوراق اختیار فروش تبعی عرضه شده توسط عرضه کننده.

ششم) شرایط تسویه تعهدات در تاریخ اعمال: در سررسید اوراق شرکت‌ها معمولا به دو شکل فیزیکی و نقدی اقدام به تسویه با سهامداران می‌کنند.

هفتم) نماد اوراق اختیار فروش تبعی: این اوراق خود دارای نمادی است که معمولا با حرف «ه» شروع می‌شود. همچنین بخشی از نماد سهم پایه و تاریخ سرسید دیگر موارد تشکیل دهنده نماد این اوراق است.

به طور مثال در انتشار اوراق تبعی خودرو؛ سهم پایه، خودرو است. نماد «هخود911» نشان دهنده نماد اوراق تبعی خودرو در سررسید بهمن 99 است. تاریخ اعمال 20 بهمن و قیمت اعمال 368 تومان است. بر اساس اطلاعیه سهامدار حقوقی مجاز به خرید اوراق نبود و هر کد سهامداری حقیقی نیز مجاز به خرید حداکثر 150 هزار ورقه بود. یعنی هر سهامدار نهایت می‌توانست 150 هزار ورق از سهم خودرو را بیمه کند. شرایط پرداخت نیز به این ترتیب است که در تاریخ سررسید یا سهام به قیمت پایه از سهامدارانی که اوراق خود را اعمال کرده‌اند، خریداری می‌شود یا اینکه مابه التفاوت قیمت پایانی روز اعمال به سهامداران پرداخت به شکل نقدی یا سهم پرداخت خواهد شد.

قوانینی که برای خرید اوراق تبعی در ایران باید رعایت کرد

اما اوراق اختیار فروش تبعی در ایران با آنچه که در دنیا با عنوان اوراق اختیار فروش متداول است، تفاوت‌هایی دارد که مهمترین آن عدم اعتبار اوراق تبعی بدون سهم پایه است. بنابراین برای استفاده از این اوراق ضروری است که سهامداران مواردی را رعایت کنند.

اول) سهامدار باید اول سهم شرکت مورد نظر را در اختیار داشته باشد یا اینکه در همان روز خرید اوراق تبعی اقدام به خرید سهم پایه کند.

دوم) به ازای هر سهم حداکثر یک عدد اوراق تبعی خریداری شود. بدون داشتن سهم خرید اوراق ارزشی ندارد .

سوم) در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی سهامدار از تعداد سهم پایه بیشتر شود، اوراق مازاد باطل خواهد شد . برخی اقدام به خرید اوراق بدون داشتن سهم پایه کرده‌اند و این اوراق که قیمت آنها با چند 100 درصد رشد نسبت به قیمت روزهای اول مواجه شده، بعضا هنوز در پورتفوی سهامدارن نمایش داده می‌شود. اما سهامدار نه توان فروش آن را دارد و نه می‌تواند از آن استفاده کند.

چهارم) این اوراق قابل معامله نیستند و تنها در یک مرحله یعنی در زمان عرضه توسط ناشر معامله می‌شود.

پنجم) هر کد سهامداری حداکثر مجاز به خرید تعداد مشخصی اوراق برای هر سهم پایه است که در اطلاعیه عرضه به عنوان «سقف خرید» مشخص می‌شود.

ششم) تا تاریخ سررسید سهامدار نمی‌تواند اوراق تبعی خود را اعمال کند و همچنین نمی‌تواند سهام پایه آن را نیز به فروش رساند. در صورت فروش سهم پایه این اوراق ابطال می‌شوند.

هفتم) باید توجه داشت که هرچند اوراق تبعی قیمت سهم را در برابر ریزش بیمه می‌کند، اما با هر نرخی برای سهم پایه و اوراق تبعی نمی‌توان انتظار داشت که سهامدار سود کند . در واقع میزان سود بستگی به قیمت سهم در زمان خرید اوراق و همچنین قیمت اوراق دارد. به این معنا که مجموع هزینه خرید اولیه سهم پایه به علاوه هزینه خرید اوراق تبعی باید در مجموع کمتر از ارزش آن سهام در قیمت اعمال باشد.

چگونه اوراق تبعی را اعمال کنیم؟

درصورتی که قیمت سهم در زمان اعمال به کمتر از قیمت اعمال برسد، سهامدار می‌تواند با اعمال اوراق تبعی نسبت به فروش سهام خود در قیمت بالاتری(قیمت اعمال) اقدام کند. برای اعمال برداشتن گام های زیر لازم است:

اول) سهامدار بنا به اعلام ناشر معمولا در فاصله حدود یک هفته مانده به تاریخ اعمال می‌تواند در خواست اعمال این اوراق را صادر کند.

دوم) سهامدار درخواست اعمال را باید به صورت تلفنی به کارگزار اعلام کند و کارگزاری پیش از پایان مهلت مقرر (ساعت 13 روز اعمال) در خواست‌ها را به صورت تجمیعی در یک فایل اکسل و از طریق اتوماسیون اداری به شرکت بورس ارائه خواهد داد.

سوم) بر اساس آگهی اولیه اوراق تبعی تسویه به دو صورت نقدی و فیزیکی انجام خواهد شد. بعضا نیز شرکت‌ها به سهامدار این اختیار را می‌دهند که مدل تسویه را خود انتخاب کند. در شکل فیزیکی، انتقال سهم به قیمت اعمال، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده انجام می‌شود. در نقدی نیز مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهم پایه از عرضه کننده به دارنده این اوراق انجام می‌شود.

چهارم) طبق قانون اگر سهامدار درخواست اعمال اوراق تبعی را به کارگزاری بدهد اما قیمت روز سهام در تاریخ سررسید به بیشتر از قیمت اعمال برسد، اوراق اعمال نخواهد شد.

پنجم) اوراق تبعی بعد از تاریخ اعمال ارزش خود را از دست داده و اعمال نشده تلقی می‌شود. بر این اساس اگر سهامدار تا تاریخ سررسید اقدام به اعمال این اوراق نکند عملا اوراق ابطال شده و ناشر هیچ تعهدی در قبال آن ندارد.

مراقب ابطال اوراق کدام سهام باشیم؟

تا پایان سال جاری سررسید اعمال اوراق اختیار فروش تبعی 22 نماد فرا می‌رسد. تا پایان معاملات امروز از این 22 نماد تنها قیمت سررسید دو نماد کویر و ونفت از قیمت اعمال بیشتر است. بنابراین نیاز است که سهامداران 20 نماد دیگر در صورتی که دارای اوراق تبعی نیز هستند، در چند روز مانده به سررسید اوراق نسبت به اعمال آنها با تماس با کارگزاری خود اقدام کنند.

اما سهامداران این اوراق چقدر سود می‌کنند؟ این موضوع را با ذکر یک مثال شرح می‌دهیم. فرض کنید فردی شهریور امسال اقدام به خرید 10 هزار سهم وپارس و 10 هزار اوراق تبعی اختیار فروش آن با نماد هپارس912 کرده است. فرض می‌کنیم قیمت سهم در زمان خرید حدود 500 تومان بوده و سهامدار 5 میلیون تومان برای خرید سهام هزینه کرده است. اگر سهامدار هر اوراق هپارس 912 را 10 تومان خریده باشد، بنابراین برای خرید اوراق تبعی نیز حدود 100 هزار تومان هزینه شده است. بنابراین کل هزینه کرد او برای خرید اوراقد تبعی و سهام وپارس به 5 میلیون و 100 هزار تومان می‌رسد. قیمت وپارس در حال حاضر به حدود 320 تومان کاهش یافته است. بنابراین ارزش 10 هزار سهم حدود 3 میلیون و 200 هزار تومان است.

اما قیمت اعمال اوراق تبعی وپارس 592 تومان است. بنابراین در روز اعمال عرضه کننده اوراق تبعی وپارس، 10 هزار سهم سهادار را با قیمت اعمال خریداری می‌کند و 5 میلیون و 920 هزار تومان به حساب سهامدار واریز می‌شود که 820 تومان بیشتر از هزینه اولیه خرید سهام پایه و خرید اوراق تبعی سهم وپارس است. بنابراین این سهامدار فرضی نه تنها با افت قیمت سهام متحمل زیان سنگینی نشده، بلکه 820 هزار تومان معادل 16 درصد از خرید این سهام و اوراق تبعی آن سود کرده است.

البته این اعداد فرضی در نظر گرفته شده است. بسته به قیمت سهم در زمان خرید و قیمت اوراق تبعی، سود سهامدارن ممکن است مقداری متفاوت باشد. به طور مثال در همین مورد وپارس زمانی که قیمت سهم حدود 500 تومان بود، اوراق تبعی این نماد با قیمت کمتر از 10 ریال به فروش می‌رسید. اما با افت قیمت سهم، قیمت اوراق رو به افزایش گذاشت و به حدود 260 تومان نیز رسید.

در پایان باید تاکید کرد که در حال حاضر مهمترین موضوع این است که سهامدارانی که اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کرده‌اند، طی چند روز مانده به تاریخ سررسید نسبت به اعمال آن اقدام کنند.

نمادهایی که تا پایان سال موعد اعمال اوراق تبعی آنها فرا می‌رسد