تسویه نهایی آتی سبد سهام صنعت خودرو و ساخت قطعات
مدیریت ابزارهای نوین مالی شرکت بورس اوراق بهادار تهران اطلاعیه‌ای درخصوص تسویه نهایی آتی سبدسهام بر روی سبد شاخص صنعت خودرو و ساخت قطعات (جاتو ۱۰۶) با سررسید شهریور ۱۴۰۱ منتشر کرد.
به گزارش بازار، براساس اطلاعیه شرکت بورس ایران، نکات مهم در خصوص جریمه در بازار آتی تسویه نهایی قرارداد آتی سبد سهام بر روی سبد شاخص صنعت خودرو و ساخت قطعات به این شرح است:
۱) زمان بندی تسویه نهایی قراردادهای آتی سبد سهام به صورت زیر است: -تاریخ سررسید: چهارشنبه مورخ ۱۶ شهریورماه ۱۴۰۱ (۱۴۰۱/۰۶/۱۶) -روز تعیین اولویت نوع تسویه: سررسید قرارداد -زمان تسویه نقدی: سررسید قرارداد -زمان تسویه فیزیکی: جریمه در بازار آتی سررسید قرارداد
۲) تمامی دارندگان موقعیت باز (اعم از خرید و فروش) باید در روز تعیین اولویت نوع تسویه (سررسید) و تا ساعت ۱۳:۰۰ همان روز، اولویت خود برای تسویه فیزیکی یا تسویه نقدی را به همراه موارد زیر به کارگزار مربوطه اعلام کنند: -اعلام تعداد موقعیت‌های باز برای تسویه فیزیکی یا تسویه نقدی؛ اعلام موافقت با تسویه نقدی به کسری از اندازه قرارداد، حسب اعلام در مشخصات قرارداد.
۳) اولویت‌های نوع تسویه ثبت شده توسط مشتری، دال بر اجرا نهایی نوع تسویه انتخاب شده نمی‌باشد.
۴) در صورت عدم اعلام نوع تسویه توسط مشتری در مهلت مذکور در بند (۲)، نوع تسویه توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، به صورت نقدی تعیین میشود.
۵) در زمان تسویه نقدی، آن دسته از دارندگان موقعیت‌های باز که نوع تسویه آنها، نقدی تعیین شده است، حسب مورد باید ارزش مابه التفاوت آخرین قیمت تسویه روزانه اعلامی و قیمت مبنای دارایی پایه به علاوه هزینه‌های تسویه نهایی را پرداخت نمایند.
۶) انجام فرآیند تسویه فیزیکی قرارداد آتی برای دارندگان موقعیت باز خرید، مستلزم تأمین ارزش بازار قرارداد آتی به علاوه هزینه‌های تسویه نهایی و برای دارندگان موقعیت باز فروش، مستلزم وجود دارایی پایه متناسب با موقعیت‌های باز در کد مالکیت دارندگان موقعیت باز فروش به علاوه هزینه‌های تسویه نهایی، در زمان مشخص شده در مشخصات قرارداد می‌باشد.
۷) اگر در زمان تسویه فیزیکی، هر یک از حالت‌های زیر روی دهد، قرارداد آتی قابل تسویه فیزیکی نبوده و نکول در ایفای تعهدات محسوب میشود؛ لذا قرارداد به صورت نقدی تسویه شده و طرف نکول کننده ملزم به پرداخت خسارات تعیین شده در مشخصات قرارداد به طرف مقابل می‌باشد: - نکول دارنده موقعیت باز خرید: کل مبلغ ارزش قرارداد بر حسب قیمت تسویه روزانه زمان تسویه فیزیکی در ساب عملیاتی دارنده موقعیت باز خرید وجود نداشته باشد؛ نکول دارنده موقعیت باز فروش: تمام یا بخشی از سهام موجود در سبد پایه تعهدشده در کد مالکیت دارنده موقعیت باز فروش وجود نداشته باشد.
۸) شرکت سپرده گذاری در فرآیند تخصیص، تمامی موقعیت‌های باز خرید و موقعیت‌های باز فروش را که نوع تسویه آنها نهایی شده است، به روش تصادفی مقابل هم قرار می‌دهد. در نتیجه: الف) اگر هر دو موقعیت با نوع تسویه فیزیکی مقابل هم قرار گرفته باشند، قرارداد به صورت فیزیکی تسویه میشود. ب) اگر هر دو موقعیت با نوع تسویه نقدی مقابل هم قرار گرفته باشند، قرارداد به صورت نقدی تسویه میشود. ج) اگر یکیز موقعیت‌ها با نوع تسویه نقدی و دیگری با نوع تسویه فیزیکی مقابل هم قرار گرفته باشند، قرارداد به صورت نقدی تسویه میشود. همچنین شخص با نوع تسویه نقدی، نکول کرده و مشمول پرداخت جریمه نکول می‌گردد.
۹) چنانچه در زمان تسویه فیزیکی قرارداد آتی سبد سهام، تعداد سهام قابل تحویل هر ناشر موجود در سبد پایه مربوط به هر قرارداد شامل جزء اعشاری باشد، جزء اعشاری به صورت نقدی تسویه میشود.
۱۰) در قرارداد آتی سبد سهام، اگر حداقل نماد یکی از سهام موجود در سبد پایه تا پایان جلسه معاملات آخرین روز معاملاتی، متوقف باشد، قرارداد آتی بر اساس آخرین قیمت مبنای دارایی پایه و آخرین قیمت تسویه روزانه، تسویه نقدی میشود.
۱۱) چنانچه در سررسید قرارداد آتی، دارایی پایه موضوع قرارداد، فریز، مسدود، توقیف ویا توثیق باشد، امکان نقل و انتقال دارایی وجود نداشته و دارایی پایه مذکور، قابل استفاده در تسویه فیزیکی نخواهد بود.
۱۲) جریمه نکول برابر با یک دهم درصد (۰.۱ درصد) ارش بازارقرارداد برحسب قیمت تسویه روزانه در زمان تسویه فیزیکی می‌باشد.
۱۳) سبد پایه قابل تحویل به ازای هر قرارداد در زمان تسویه فیزیکی، از طریق سایت رسمی بورس تهران و در صفحه هر نماد، قابل مشاهده است.
نگاهی به تاریخچه معاملات آتی در بورس
پیدایش قرارداد آتی به سال ۱۸۴۸ میلادی برمی‌گردد که کشاورزان برای جریمه در بازار آتی فروش گندم تولیدی خود نیاز به بازاری داشتند که بتواند گندم را با پول نقد معامله نمایند.
معاملات آتی ( Future Contract )، معامله‌ای است که در آن فروشنده موافقت می‌کند تا محصول خود را با قیمتی توافقی و معین‌شده، در تاریخی معین، به خریدار بفروشد و تحویل نمایند.
این قرارداد، نوعی تعهد برای مبادله کالا و جریمه در بازار آتی وجه نقد در آینده است که برای هر دو طرف بسیار سودمند است زیرا فروشنده می‌داند که پول نقد خود را دریافت خواهد کرد و خریدار نیز از قیمت کالایی که قرار است در آینده به او تحویل داده شود مطلع است.
به مرور زمان انجام این گونه معاملات رواج پیدا کرد و اگر خریداران احساس می‌کردند که به گندم نیازی ندارند، قرارداد آتی را به شخصی که به آن گندم نیاز داشت، می‌فروختند. همچنین فروشندگان نیز این امکان را داشتند که مسئولیت تحویل گندم را به فرد دیگری واگذار کنند.
در گذشته، تعیین مبلغ قراردادهای آتی، کاملاً توافقی و وابسته به میزان عرضه و تقاضای گندم در بازار بود. مثلاً اگر شرایط آب‌وهوایی، بد و عرضه گندم، نسبت به تقاضای آن کمتر بود ؛ فروشندگان مایل بودند گندم خود را با قیمت بیشتری به فروش برسانند یا آن را برای خود نگه دارند ولی اگر میزان عرضه گندم نسبت به تقاضای آن بیشتر بود، قراردادهای آتی نیز از ارزش کمتری برخوردار می‌شدند.
به تدریج این نوع سرمایه‌گذاری به یک سرمایه‌گذاری پرسود تبدیل شد و انجام معاملات بسیار زیاد در قراردادهای آتی، باعث شد محصولات و کالاهای دیگر نیز، وارد بازار آتی شوند و به این ترتیب، قانون و نظم خاصی بر روی روند معاملات حاکم شد.
به دنبال تمام این اتفاقات بورس CBOT نیز در سال ۱۸۴۸ میلادی در شیکاگو تشکیل شد و محلی برای انجام معاملات آتی تعیین گردید تا کالاهای معینی در آن محل، مورد معامله قرار گیرند.
قرارداد آتی در بورس ایران:
در ایران نیز اولین معامله قرارداد آتی سکه بهار آزادی، در سال ۸۷ آغاز شد و از آن زمان به بعد، قراردادهای آتی روی دارایی‌های پایه‌ای (کالا یا دارایی مورد نظری که قرارداد آتی بر روی آن منتشر میشود) مثل سکه طلا، شمش طلا، زیره سبز، کنجاله سویا، مفتول مس، کاتد مس و… انجام میشود.
انواع قراردادهای آتی:
قراردادهای آتی به دو دسته
1.قرارداد آتی کالا
2. قرارداد آتی مالی
دارایی پایه قراردادهای آتی کالا؛ فلزات، مواد نفتی و محصولات کشاورزی و دارایی پایه قراردادهای آتی مالی؛ سهام، ارز و اوراق قرضه است.
ویژگی‌های قراردادهای آتی:
1. استاندارد بودن مشخصات قرارداد و تعیین آن توسط سازمان بورس:
این قراردادها، دارای قوانین و استانداردهای مشخصی‌اند که توسط سازمان بورس تعیین شده و همچنین روی اجرای آن نظارت صورت می‌گیرد.
2. شفافیت قیمت معاملات:
به دلیل اینکه معاملات توسط سامانه الکترونیکی و طبق اصول انجام میشود، احتمال رانت و… کاهش یافته و تنها اولویت موجود در معاملات، بر اساس قیمت پیشنهادی و زمان ثبت سفارش است.
3. وجود وجه تضمین و کاهش ریسک به واسطه آن:
به منظور جلوگیری از ضایع شدن حقوق طرفین معامله و انجام اصولی قرارداد، مبلغی به عنوان وجه تضمین، به اتاق پایاپای پرداخت میشود.
4. نقدشوندگی بالای قراردادهای آتی و امکان فروش و انتقال سریع قرارداد:
این امکان وجود دارد که دارنده اسناد قرارداد آتی بدون داشتن کالای مورد نظر، اسناد قرارداد را بفروشد و قرارداد را به شخص دیگری منتقل نماید.
5. انعطاف‌پذیری کم، به علت تعیین شدن تمام استانداردها توسط سازمان بورس:
چون اصول و قوانین قراردادهای آتی توسط سازمان بورس تعیین می‌گردد لذا معامله‌گران بایستی خود را با این اصول تطبیق دهند.
6. هزینه بسیار کم معاملات آتی نسبت معاملات نقدی:
انجام این نوع معاملات هزینه کمتری دارد. همچنین هزینه نگهداری، استهلاک، تعمیرات و… نیز در قراردادهای آتی کاهش می‌یابد.
7. امکان استفاده از اهرم مالی در قراردادهای آتی:
اهرم مالی به‌گونه‌ای، یک ضریب افزایشی‌ست که سرمایه‌گذار می‌تواند با مبلغی اندک، چندین برابر مبلغ سرمایه‌گذاری‌اش سود یا زیان کند. لذا همانطور که می‌تواند سودآور باشد، ریسک زیان را نیز افزایش می‌دهد.
قرارداد آتی سکه
تسویه قرار داد آتی :(offset) همانطور که در تعریف ابتدایی قراردادهای آتی ذکر کردیم فروشنده و خریدار تا قبل از اتمام مهلت انقضای قرار داد می توانند با انجام یک معامله در جهت عکس تعهدات خود را در قبال تحویل یا دریافت کالا تسویه نماید . لذا تسویه قرارداد در معاملات آتی یعنی اتخاذ یک موقعیت معاملاتی مخالف و معادل معامله آتی اولیه توسط معامله گر .
تحویل قرارداد آتی : در صورت اتمام زمان قرار داد فروشنده باید نسبت به تحویل کالا و خریدار نسبت به دریافت کالا اقدام نماید. اما عموما افراد در قراردادهای آتی فرایند تسویه نقدی را به تحویل کالا ترجیح می دهند. به این معنی که به جای تبادل کالا اختلاف قیمت روز ورود به معامله و قیمت روز تحویل کالا را محاسبه نموده و در انتها این اختلاف قیمت را دریافت یا پرداخت می نمایند.
قوانین مربوط به تحویل کالا تسویه نهایی در ادامه مطالب
قوانین بورس در رابطه با تحویل کالا و تسویه نهایی
ماده 39: " قرارداد آتی " پس از آخرین روز معاملاتی، وارد دوره تحویل می شود و طرفین " قرارداد
آتی " باید نسبت به طی فرایند تحویل اقدام نمایند .
ماده40 : دوره تحویل از روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی شروع و تا پایان " ماه قرارداد " ادامه
می یابد .
ماد41: : دارندگان " موقعیت تعهدی فروش " باز، پنج روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی باید
توسط کارگزار مربوطه " گواهی آمادگی تحویل " و " رسید انبار " را تحویل اتاق پایاپای دهند .
تبصره : چنانچه مدارک فوق در مهلت مذکور به " بورس " ارائه نگردد، " قرارداد آتی " بر اساس " قیمت
تسویه روزانه " آ نروز، " تسویه نقدی " شده و نامبرده مشمول جریمه های مقرر در " قرارداد آتی "
خواهد شد .
ماده 42: یک روز کاری پس از پایان مهلت ارسال " گواهی آمادگی تحویل " ، اتاق پایاپای " اعلامیه
تحویل " را بر اساس اولویت زمانی برای مشتریان دارای " موقعیت تعهدی خرید " باز از طریق
کارگزاران مربوطه ارسال می نماید . کارگزاران مربوطه باید " اعلامیه تحویل " را بلافاصله پس از
دریافت از اتاق پایاپای به اطلاع مشتریان برسانند . این اعلامیه باید شامل موارد ذیل باشد .
-1 مقدار و مشخصات کالای تحویلی
-2 نام فروشنده کالا
-3 زما نبندی و نحوه تحویل
-4 آدرس انبارهای محل تحویل کالا و مقدار کالا در هر انبار
-5 نام و آدرس نماینده فروشنده که خریدار برای تحویل گرفتن باید با آن در تماس باشد
-6 گزارش معاملات خریدار بر روی " قرارداد آتی " شامل زمان خرید یا فروش و تعداد قراردادهای
آتی خریداری شده یا فروخته شده طی دوره
-7 مشخصات " رسید انبار "
-8 هزینه های خدمات و کارمزد تحویل کالا
-9 سایر اطلاعات مورد نیاز به تشخیص " بورس "
ماده 43: دریافت کنندگان " اعلامیه تحویل " باید حداکثر جریمه در بازار آتی تا سه روز کاری قبل از پایان " دوره
معاملاتی " 25 درصد ارزش دارایی تعهد شده در " قرارداد آتی " بر حسب آخرین " قیمت تسویه
روزانه " را بعنوان " پیش پرداخت تحویل " به حساب " اتاق پایاپای " واریز نموده و فیش واریزی را از
طریق کارگزار مربوطه به " اتاق پایاپای " ارائه نمایند .
تبصره : چنانچه وجه فوق تا سه روز کاری قبل از پایان " دورة معاملاتی " پرداخت نگردد، " قرارداد
آتی " " تسویه نقدی " شده و نامبرده مشمول جریمه های مقرر در " قرارداد آتی " خواهد شد.
ماده 44: خریدارانی که در سه روز پایانی " دوره معاملاتی " اقدام به باز نمودن " موقعیت تعهدی
خرید " می نمایند باید 25 درصد " ارزش قرارداد آتی " را نیز بعنوان " پیش پرداخت تحویل " بپردازند .
ماده 45: دارنده " موقعیت تعهدی خرید " حداکثر یک روز کاری بعد از آخرین روز معاملاتی باید
وجه باقی مانده " قرارداد آتی " را به حساب " اتاق پایاپای " واریز و فیش واریزی را به کارگزار ارائه
تبصره : چنانچه وجه فوق در مهلت مقرر پرداخت نگردد، " قرارداد آتی " " تسویه نقدی " شده و نامبرده
مشمول جریمه های مقرر در " قرارداد آتی " خواهد شد .
ماده 46 : اتاق پایاپای مبالغ دریافتی از کارگزار خریدار را حداکثر تا پایان روز کاری بعد به حساب
کارگزار فروشنده منظور می نماید .
تبصره : چنانچه خریدار در موعد مقرر نسبت به دریافت جریمه در بازار آتی کالا از انبار معرفی شده از طرف فروشنده اقدام
ننماید، کلیه هزینه ها و خسارات مترتبه بعد از آن تاریخ به عهده خریدار می باشد .
ماده 47 : چنانچه خریدار پس از دریافت کالا هرگونه اختلافی در مورد مشخصات کالای دریافتی با
مشخصات " قرارداد آتی " مشاهده نماید، باید مراتب را حداکثر تا پانزده روز کاری بعد از پایان دوره
تحویل کتباً به " بورس " و هیئت داوری اعلام کند . عدم اعلام مراتب طی مهلت مقرر به منزلة تایید
ایفای تعهدات فروشنده و اسقاط حق اعتراض به آن از سوی خریدار می باشد.
قراردادهای آتی چیست و چه مشخصات و ویژگی‌هایی دارد؟
قرارداد یعنی بستن یک پیمان بین دو فرد یا دو سازمان، که بر اساس آن متعهد می‌شوند کارهایی را انجام بدهند (یا ندهند). در هر قراردادی، راه‌هایی تعبیه شده برای این که زمان اجرای کار، شیوه اجرا و همچنین راه‌های برون‌رفت از پیمان ممکن باشند. در نوع خاصی از قرارداد یعنی قرارداد اتی، که بیشتر در حوزه مالی و اقتصادی بسته میشود، معامله نوشته شده و در آینده اجرا میشود، نه بلافاصله بعد از اجرایی شدن متن خود قرارداد. در این مطلب این نوع قرارداد را با هم بررسی می کنیم. قراردادی که نسبت به دیگر مدل‌ها، سن کمتری دارد و حدود پنجاه سال است که وارد بازارهای مالی شده، اما همه قابلیت های مختلف مثل خرید و فروش یا مبادله را در اختیار طرفین می‌گذارد. اگر در بازارهای مالی فعال هستید، ارز دیجیتال می‌خرید و می فروشید و یا علاقه دارید وارد بورس شوید، دانستن درمورد این شکل قرارداد برایتان خیلی مفید خواهد بود.
می‌توانید با مراجعه به بخش مشاوره سرمایه گذاری در اپلیکیشن کارمنتو با مشاورین و متخصصان این حوزه در ارتباط باشید.
تعریف و انواع قرارداد آتی
همانطور که گفتیم، در معاملات اتی ( future contract ) خود مال رد و بدل نمیشود (حداقل بلافاصله) بلکه «اسناد» آن هستند که رد و بدل می‌شوند. این نوع قرارداد، نوعی از ابزارهای مشتقه نیز محسوب می شود. ابزار مشتقه یعنی فرایند یا وسیله ای که به خودی خود ارزش ندارد و به وسیله یک کالا یا فرایند دیگر ارزشمند میشود. مثلا اوراق بهاداری که در بورس‌ها (در همه کشورها) معامله می شوند، به تنهایی هیچ ارزشی ندارند و وقتی برای خرید و فروش سهام یک شرکت استفاده شوند ارزش پیدا می کنند. در متن هر قرارداد اتی هم، خود دارایی ها (از هر جنسی که باشند) بین افراد یا سازمان‌ها معامله نمی شوند، بلکه اسنادی بالقوه بی‌ارزش تبادل می شوند که در آینده (آتی) ارزشمند خواهند بود. اسناد مورد نظر در قرارداد اتی قیمت، ارزش و میزان معامله را در زمان حال مشخص می‌کنند. مثلا شما به عنوان یک فروشنده سهام، تصمیم می‌گیرید سهام خودتان را از یک شرکت نفت و گاز به دیگران بفروشید اما نه امروز. بنابراین در قراردادتان میزان ارزش سهام را مشخص و تعیین می‌کنید که همین ارزش را در شش ماه آینده از خریدار دریافت کنید. اما چند نوع قرارداد اتی داریم؟
- قرارداد در مورد کالاهای فیزیکی: در این نوع قرارداد، کالاهای مورد مبادله فیزیکی هستند. مثلا طلا، فلزات ارزشمند، زعفران و حتی نفت. در کشور ما، قرارداد کالاهای فیزیکی از نوع اتی با معامله سکه تمام بهار ِ آزادی شروع شده و امروزه برای کالاهایی مثل زیره، پسته و زعفران هم انجام میشود.
- قرارداد سهام و شاخص: برخلاف قرارداد کالاهای فیزیکی، موارد مورد معامله در این نوع ماهیت قابل لمس ندارند. سهام، ارز (دیجیتال و غیردیجیتال)، اوراق قرضه و. از جمله این موارد هستند که این روزها قرارداد اتی بیت‌کوین و اتریوم را زیاد می‌بینیم و می‌شنویم. در قرارداد سهام و شاخص بازیگران بزرگی مثل بورس رسمی کشورها، شرکت‌های نفت و گاز، خودروسازان و حتی سیاستمداران دخیل هستند و شاخص‌های بازار را جابجا می کنند.
بیشتر بخوانیم: آشنایی با سرمایه گذاری در بازار بورس جهانی
فواید و ویژگی‌های قرارداد آتی
حال که معنای قرارداد اتی و شیوه بستن آن را متوجه شدید، احتمالا این سوال برای شما پیش آمده که اصلا چرا باید فرد یا شرکتی قرارداد خودش را به شکل اتی ببندد؟ مگر نقد و آنی گرفتن پول چه مشکلی دارد؟ آیا بهتر نیست بدون تغییر قیمت دارایی‌ها، قیمتشان را فورا دریافت کنیم؟ در این بخش می خواهیم بعضی از ویژگی‌ها و فواید این شکل قرارداد را با هم بشناسیم:
- صراحت و استاندارد بودن مفاد: هر قراردادی که از نوع اتی نوشته شود، دارای استانداردها و چهارچوب‌هایی است که در متن به صورت دقیق نوشته می‌شوند و بعدا قابل تغییر نیستند. بر اساس این چهارچوب‌ها، هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند مبلغ ارزش قرارداد را کمتر یا بیشتر کنند. شاید این موضوع باعث شود که سودِ قرارداد در یک محدوده مشخص باقی بماند، اما نوعی از اطمینان را هم به دو طرف می‌دهد که بر اساس آن، ارزش معامله پایین نخواهد آمد.
- قیمت دقیق و شفاف: در زیرساخت‌های بورس و ارز دیجیتال، قیمت همیشه مشخص است و نمی‌توان یک سهام یا ارز را به قیمت متفاوتی معامله کرد. سامانه‌های الکترونیکی بورس داخلی و خارجی و صرافی‌های آنلاین، هم به فروشنده و هم به خریدار یک قیمت مشخص و ثابت می دهند و همین موضوع رانت و دستکاری در مبادلات را کاهش می‌دهد.
- نقدشوندگی نسبتا بالا: در قراردادهای اتی، خود قرارداد می‌تواند نقد شود (بدون وجود اصل کالا یا سهام). این یعنی به عنوان دارنده قراداد، می‌توانید آن را بفروشید یا بخرید.
- کاهش ریسک: در قراردادهای اتی ارزش دارایی شما پایین نمی‌آید و راهکارهایی برای حفظ ارزش دیده شده است.
- هزینه پایین: در بازار اتی، شما به نسبت قرارداد نقدی هزینه کمتری خواهید پرداخت.
مشخصات اصلی قرارداد های آتی
در قراردادهای اتی مورد معامله با عنوان «دارایی پایه» شناخته می‌شوند و البته می تواند چیزهای مختلفی باشد: نفت، گندم و جو، گاز، مواد غذایی، سهام و ارز و. اما در چنین قراردادهایی باید موارد خاصی رعایت شوند تا تمام سودمندی‌هایی که در بالا گفتیم را بتوان به صورت کامل تضمین کرد. ویژگی‌های قراردادهایی از این نوع را بخوانید:
- اندازه قرارداد: این اندازه، یعنی حداقل میزانی که در آن می‌توان مورد معامله قرار داد. افراد یا سازمان هایی که بازار اتی را کنترل می کنند، در تعیین این اندازه هم سهیم هستند و هر مورد معامله ای، باید مضرب صحیحی از اندازه حداقل قرارداد باشد. مثلا اگر اندازه قرارداد یک سکه طلا باشد، قراردادهای آتی با حجم 5 یا 10 سکه رد و بدل می‌شوند، یا اگر اندازه قرارداد یک صدم بیت‌کوین باشد، شما می‌توانید 10 قرارداد آتی به ارزش یک دهم بیت‌کوین تهیه کنید.
- تاریخ سررسید: در بورس، قرارداد اتی تعیین کننده دوره معاملاتی، ساعت و تاریخ سررسید نیز هست. مثلا در کالاهای خوراکی باارزش مثل زعفران و پسته، تاریخ سررسید از قبل مشخص می شود و باید طبق همان معامله شود. اما ارزهای دیجیتال می‌توانند به درخواست طرفین قرارداد در تاریخ‌های متفاوتی معامله شوند (که این تاریخ در قرارداد ثبت خواهد شد).
- وجه تضمین: اگر قصد ورود به بازار اتی را دارید، باید یک مبلغ را به عنوان حداقل تضمین بپردازید. این قراردادها ماهیتی تعهدی دارند و طرفین در واقع باید عهد ببندند که در موقع لازم، تعهد خودشان را اجرا خواهند کرد. وجه تضمین اولیه، به نوعی ضمانت اجرای تعهد شما در قرارداد خواهد بود.
- نوسان قیمت روزانه: در بازارهایی مثل بازار بورس ، یک حداقل و حداکثر برای قیمت سفارش مشخص می شود. اغلب جداقل این میزان صفر و حداکثر آن 50% است. اما ارزهای دیجیتال هنوز نوسان قیمت روزانه ندارند (جریمه در بازار آتی حداقل به صورت دقیق و ثبت‌شده ندارند).
- حداکثر حجم سفارش : در هر قرارداد، حداکثر حجم سفارش مشخص می شود تا طرفین نتوانند بیشتر از آن به معامله ارزش وارد کنند.
- مهلت گواهی آمادگی تحویل : در هر قرارداد اتی، زمان و شرایط تحویل مال یا کالا باید مشخص شود و بدون این مورد، قرارداد ارزش ندارد. در قرارداد از نوع کالای فیزیکی این مهلت خیلی مهم است چون پای یک کالای خاص در میان است که درست در روز سررسید باید به دست گیرنده برسد.
- کارمزد و جریمه: کارمزدها تضمین‌کننده ایمنی یک معامله هستند و در هر قرارداد، مقداری به عنوان جریمه عدم اجرای تعهد طرفین مشخص میشود تا در صورت اجرا نشدن، پرداخت شود.
بیشتر بدانیم: نکات طلایی سرمایه گذاری در بورس
قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی
همانطور که گفتیم، کالاهای فیزیکی یکی از مواردی هستند که با قراردادهای اتی به صورت توافقی رد و بدل می شوند. زمان سررسید تحویل کالا، مکانیزم وجه تضمین و تعهدات دیگر از جمله مواردی هستند که در قرارداد کالای فیزیکی نوشته می شوند. در ایران بسیاری از کالاهای خوراکی ارزش بالایی دارند، و در تجارت و صادرات نقش بازی می‌کنند، کالاهایی مانند زعفران و پسته. هنگام مبادله کالای فیزیکی، استانداردهایی برای آن تعیین می شود (مثلا درمورد پسته حداکثر میزان پوکی، وزن و مغز از این استانداردها هستند) تا سرمایه‌گذاران مختلفی بتوانند وارد بازار خرید و فروش شوند. ویژگی های مثبت قراردادهای اتی کالای فیزیکی عبارت‌اند از:
- ایجاد زمینه برای عقد قرارداد مدت‌دار و در پی آن تجارت فعال با مشتریان خارجی
- ارزآوری به کشور در قالب خرید و فروش کالاهای ارزشمند ایرانی
- ایجاد قیمت منصفانه در قالب قرارداد، و ارتقا جایگاه کشورمان در بازار جهانی به عنوان یک بازیگر قیمت‌گذار
- از بین رفتن تدریجی نابرابری اطلاعاتی
- تقویت جایگاه تولیدکنندگان و کشاورزان در بازار
- معافیت مالیاتی و هزینه پایین معاملات
همچنین بخوانیم: همه چیز درباره افزایش سرمایه وحق تقدم سهام
قرارداد آتی سهام و شاخص
در بعضی از مدل‌های قرارداد، کالایی برای رد و بدل شدن در میان نیست. سهم، اوراق بهادار، ارز و ارز دیجیتال از جمله مهم ترین و تاثیرگذارترین وجوه مورد مبادله در این نوع قرارداد هستند. بورس رسمی کشورها، صعنت فلزات و طلا، صنعت استخراج، نفت و سوخت‌های مختلف و خودرو از جمله بازیگران بسیار تاثیرگذار در این حوزه هستند. البته که گاهی کارمزدهای این نوع قرارداد، بعضی از افراد را از شرکت در آنها پشیمان می کند. بهتر است پیش از وارد شدن به سهام و بازار ارز دیجیتال، خیلی خوب درموردشان تحقیق کنید و ریسک های این بازارها را بشناسید. مزایای قرارداد اتی سهام و شاخص عبارت‌اند از:
- مدیریت ریسک در پورتفورهای متنوع و تک سهم
- شناسایی سود از طریق پیشبینی نوسانات شاخص ها
- امکان تحلیل رویکرد بازیگران و سرمایه‌گذاران نسبت به شاخص‌ها
- افزایش جریان اطلاعات مالی
- رونق بازار سرمایه در کشور
- کاهش ضرر به شکل خرید در زمان ضرر و فروش در هنگام سود
سخن پایانی
در این مطلب به قرارداد آتی و انواع آن اشاره کرده و ویژگی‌ها و مزایای آن را بیان کردیم. حال اگر در حوزه بورس و سرمایه گذاری به ابهام و یا سوالی برخوردید، بهتر است که با متخصصان و مشاوران آن در اپلیکیش و یا وب‌سایت کارمنتو در ارتباط باشید.
بازار آتی سکه چیست؟ چطور در آن سرمایه گذاری کنیم؟
یکی از بهتر‌ین بازارهای سرمایه گذاری در ایران، بازار آتی است. بازار آتی سکه نیز طرفداران زیادی در بین معامله گران دارد. قرارداد آتی سکه توافق‌نامه‌ای است که در آن فروشنده تعهد می نماید در زمان معین تعداد مشخصی سکه را به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز متعهد میشود که در زمان دریافت سکه مبلغی را که در روز قرارداد توافق شده پرداخت کند.
بازار آتی سکه به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی که نسبت به بازار بورس دارد فعالان در حوزه‌ی سرمایه گذاری را به سمت خود سوق می‌دهد؛ اما با وجود همه این ویژگی ها باز هم دلیل بر این نمیشود که بدون داشتن اطلاعات کافی وارد این بازار شد. برای ورود به این بازار باید با مفاهیم و موارد موجود در آن آشنا بود و از شیوه‌ی معاملات و قوانین حاکم بر بازار اطلاع داشت. در این مقاله با نحوه‌ی ورود به بازار آتی سکه و مفاهیم اصلی در آن آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
مفاهیم و مواردی که برای ورود به بازار آتی سکه باید دانست:
نماد معاملاتی
هر سررسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نشان داده میشود. هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی باید به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند.
نمادهای معاملاتی قراردادهای آتی سکه طلا براساس سال و ماه قرارداد نامیده می‌شوند که بر این اساس هر نماد معاملاتی به صورت GCMMYY است و در آن GC مخفف سکه طلا (Gold Coins)، MM علامت اختصاری ماه قرارداد که به صورت حروف نمایش داده میشود و YY سال قرارداد است.
به عنوان مثال نماد معاملاتی GCDY98 نشان دهنده قرارداد آتی سکه طلا تحویل دی ماه ۹۸ است. براین اساس شما هر سررسید را با نام اختصاری آن می‌شناسید، درست مانند سهام که هر سهم با نماد خاص خود شناخته می شود. به طور معمول در نماد هر سهم حرف اول نشان دهنده صنعتی است که شرکت مورد نظر در آن فعالیت دارد و مابقی خلاصه‌ای از نام شرکت است. مانند “خساپا” که حرف “خ” نشان دهنده گروه خودرو و قطعات است و “ساپا” مخففی از نام شرکت است “سایپا”.
دارایی جریمه در بازار آتی پایه و اندازه قرارداد
مهمترین موضوعی که باید در مورد آن اطلاعات داشته باشید دارایی پایه و اندازه‌ی قرارداد آتی است. دارایی پایه عبارت است از کالایی که در قالب قرارداد آتی معامله میشود، که در قرارداد آتی سکه دارایی پایه سکه‌ی طلا است. سکه‌های متفاوتی ازلحاظ کمی و کیفی در بازار موجود است به همین دلیل شرایط قابل قبول سکه توسط بورس تعیین میشود.
اندازه‌ی قرارداد آتی یکی از مواردی است که در قرارداد ذکر میشود. سازمان بورس اندازه‌ی قراردادهای آتی سکه را تعیین می کند و هر سرمایه‌گذار می‌تواند مضرب صحیحی از آن را معامله نماید. اندازه‌ی قرارداد آتی سکه ۱۰ عدد سکه بهار آزادی می‌باشد. درواقع هر سرمایه‌گذار به ازای هر قرارداد، ۱۰ سکه‌ی طلا را خریداری کرده یا به فروش می‌رساند. به‌طور مثال اگر فردی بخواهد ۵۰ سکه را خریداری کند باید ۵ قرارداد آتی سکه را بخرد.
مفهوم وجه تضمین اولیه در قرارداد آتی سکه طلا
مفهوم مهم دیگری که باید برای ورود به بازار آتی سکه دانست، مفهوم وجه تضمین است. وجه تضمین مبلغی است که خریدار و فروشنده به منظور اطمینان از بدهی احتمالی واریز می‌نمایند و به‌نوعی ضمانت معامله محسوب میشود.
این مبلغ در حسابی که در اختیار بورس است نگهداری میشود و مقدار حداقل آن را نیز بورس تعیین می‌کند. درواقع وجه تضمین در سود و ضرر شما در آتی سکه تأثیرگذار نیست، اما برای اینکه سود بیشتری کنید طبیعتاً باید قراردادهای بیشتری داشته باشید و این امر مستلزم آن است که وجه تضمین بیشتری پرداخت کنید.
حداکثر حجم سفارش و سررسید در بازار قراردادهای آتی
مفهوم بعدی که باید به آن پرداخت، حداکثر حجم سفارش و سررسید در بازار قراردادهای آتی است. حداکثر حجم سفارش به معنی تعداد مشخصی قرارداد در بازار آتی بوده و به‌نوعی محدودیت برای سفارش گذاری است. این مورد پارامتر به عواملی همچون نوسانات بازار و عمق بازار بستگی دارد و در تمام بازارهای مالی وجود دارد. دلیل وجود حداکثر حجم سفارش این است که امکان معامله را برای همه فراهم کند و کسی که سرمایه‌ی زیاد دارد نتواند تمام بازار را در اختیار گیرد.
آخرین روز معاملات که در قرارداد آتی مشخص شده است را سررسید در بازار آتی گویند که این تاریخ توسط بورس تعیین میشود. سرمایه گذار می‌بایست سه روز قبل از آخرین روز معاملاتی آمادگی خود را برای تسویه نهایی به کارگزار اعلام کرده و می‌تواند تسویه کند یا موقعیت‌های خود را ببندد. در جریمه در بازار آتی تسویه‌ی نهایی فروشنده‌ی سکه باید سکه‌ها را تحویل داده و خریدار نیز باید مبلغ سکه‌ها را بر اساس قیمت ذکر شده در قرارداد واریز نماید.
حد نوسان قیمت روزانه در قراردادهای آتی سکه
بازه قیمتی معاملات روزانه در قراردادهای آتی محدود به (۵%±) قیمت تسویه روز معاملاتی قبل است و امکان ثبت سفارش با قیمتی بالاتر و پایین تر از این بازه وجود ندارد.
کارمزد معاملات آتی سکه
در حال حاضر کارمزد اتخاذ هر قرارداد تعهدی خرید یا فروش در معاملات آتی شامل موارد زیر است:
- کارمزد کارگزار ⬅️ ۱۶۰۰ تومان
- کارمزد شرکت بورس کالا ⬅️ ۱۰۰۰ تومان
- حق نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ⬅️ ۴۰۰ تومان
- جمع کارمزد هر قرارداد تعهدی خرید یا فروش ⬅️ ۳۰۰۰ تومان
بنابراین، کارمزد هر خرید و فروش در آتی سکه مجموعا برابر با ۶۰۰۰ تومان خواهد بود.
لازم به ذکر است دارندگان موقعیت تعهدی باز که وارد مرحله تحویل می شوند، علاوه بر کارمزد اتخاذ موقعیت (۳۰۰۰تومان) می بایست بابت هر قرارداد مبلغ ۵۰۰۰ تومان به عنوان کارمزد تسویه جریمه در بازار آتی بپردازند.
مراحل یک روز معاملاتی در قراردادهای آتی سکه
به‌طورکلی فرایند یک روز معاملاتی در بازار آتی سکه شامل ۴ مرحله است:
- پیش گشایش: بازار از دوره پیش گشایش آغاز میشود. در این دوره فرایند مچینگ صورت می‌گیرد؛ همین‌طور خریداران و فروشندگان قدرت یکدیگر را محک می‌زنند. در دوره پیش گشایش امکان انجام معامله وجود ندارد، درواقع فقط می‌توان سفارش گذاشت. این دوره همان نیم ساعت ابتدایی بازار را تشکیل می‌دهد؛ مثلاً اگر بازار ساعت ۱۰ صبح باز میشود، از همین ساعت تا حدود ساعت ۱۰:۳۰ دوره پیش گشایش خواهد بود.
- دوره حراج تک‌نرخی: این دوره بلافاصله پس از فرایند مچینگ برای چند ثانیه اتفاق می‌افتد و طی این فرایند سفارش‌های سمت عرضه با سفارش‌های سمت تقاضا یکپارچه میشود.
- دوره حراج پیوسته: بعد از فرایند مچینگ و حراج تک قیمتی، دوره حراج پیوسته بالاترین مقدار گردش بازار را به خود اختصاص می‌دهد. این دوره تا پنج دقیقه قبل از بسته شدن بازار ادامه می‌یابد. طی این دوره خریداران و فروشندگان با یکدیگر تعامل نموده و همین مهم باعث قیمت‌گذاری لحظه‌ای و تغییر سطوح عرضه و تقاضا و درنتیجه کشف قیمت خواهد شد.
- دوره پایانی: پنج دقیقه پایانی بازار، همان دوره پایانی است. در این بازه زمانی نمی‌توان سفارش جدیدی وارد بازار کرد. درواقع شرایطی محیا میشود که کم‌کم در بازار بسته شود!
قیمت تسویه روزانه
سود یا زیان در بازار آتی سکه بر اساس قیمت تسویه روزانه محاسبه میشود. درواقع بالا یا پایین آمدن قیمت بر اساس قیمت تسویه سنجیده میشود. قیمت تسویه روزانه قیمتی است که در پایان هرروز توسط بورس کالا کشف میشود سود و زیان افراد به‌حساب افراد دارای تعهد باز لحاظ میشود.
دقت کنید اگر چهار سررسید باز داشته باشیم در پایان روز ۴ قیمت تسویه کشف خواهد شد. درواقع هر قرارداد به‌طور جداگانه یک قیمت تسویه منحصربه‌فرد دارد. مثلاً قیمت تسویه سررسید شهریور ۹۷ با نماد GCSH97 باقیمت تسویه سررسید آبان ۹۷ با نماد GCAB97 متفاوت است.
گواهی آمادگی تحویل
سندی است که توسط خریدار و فروشنده “ قرارداد آتی ” و به منظور آگاهی اتاق پایاپای از آمادگی آن ها جهت تحویل کالا در قالب فرم‌های بورس ارائه می‌گردد.
در این راستا کلیه دارندگان موقعیت تعهدی باز، می‌بایست طی مهلت ارائه آمادگی تحویل ( دو روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی هر نماد) آمادگی خود را جهت تسویه نهایی به کارگزاری اعلام نمایند.
لازم به ذکر است که این فرآیند به طور معمول توسط کارگزاری برای مشتریانی که موقعیت باز دارند انجام شده و گواهی آمادگی تحویل برای آن ها تنظیم میشود.
پس از اعلام آمادگی تحویل، مشتریان وارد دوره دو روزه‌ای می‌شوند که می‌توانند موقعیت‌های خود را ببندند و یا جهت تسویه نهایی اقدام نمایند.
درصورتی‌که تا پایان مهلت مقرر، مشتری دارای موقعیت باز، مدارک خود را ارائه نکند، مشمول جریمه های مقرر در مشخصات قرارداد آتی میشود،
گفتنی است باز نمودن موقعیت تعهدی جدید طی دوره مذکور به منزلۀ اعلام آمادگی تحویل کالای موضوع قرارداد از سوی مشتری نیز است.
جرایم:
جریمه عدم ارائه گواهی آمادگی تحویل از طرف دارندگان موقعیت تعهدی باز خرید و فروش به میزان یک درصد ارزش کل قرارداد بر اساس قیمت تسویه همان روز معاملاتی قرارداد آتی است.
جریمه عدم ارائه رسید انبار از طرف مشتریان فروشنده یک درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی است که به نفع خریدار کسر می‌گردد. همچنین در صورتی که قیمت بازار نقدی دارایی پایه از قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی بیشتر باشد تفاوت این دو نرخ به نفع مشتری خریدار از فروشنده اخذ می‌گردد.
جریمه عدم واریز وجه ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی از طرف مشتریان خریدار، یک درصد ارزش قرارداد است که به نفع فروشنده از حساب مشتری خریدار کسر می‌گردد. چنانچه قیمت بازار نقدی دارایی پایه از قیمت تسویه آخرین روز معاملاتی کمتر باشد تفاوت این دو نرخ به نفع مشتری فروشنده از خریدار اخذ می‌گردد.
در تمامی موارد فوق کارمزد تسویه و تحویل هر دو سر معامله به نفع بورس از مشتری نکول کننده دریافت خواهد شد.
فرایند تحویل قرارداد آتی
چنانچه دارندگان موقعیت باز در یک سررسید مشخص، تا پایان جلسه آخرین روز معاملاتی، اقدام به بستن موقعیت‌های خود نکنند، وارد مرحله تحویل می‌شوند.
حدوداً ۲ روز مانده به زمان گواهی آمادگی تحویل، اطلاعیه فرآیند تحویل (برای قراردادی که در حال سررسید است) در سایت بورس کالا درج می‌گردد. مفاد ذیل در اطلاعیه مذکور قید خواهد شد و کلیه مشتریان (خریدار و فروشنده) دارای موقعیت تعهدی باز، موظفند بر اساس ضوابط اعلام شده اقدام نمایند.
این اطلاعیه‌ها حاوی اطلاعاتی از قبیل تعریف قرارداد، بورس کالا، بانک عامل، مشتری فروشنده، مشتری خریدار، سکه بانکی، اندازه هر قرارداد و فرایند تحویل است.
نتیجه‌گیری:
در انتها لازم به ذکر است که سرمایه گذاری در بازار آتی ، همچون سرمایه گذاری در سایر حوزه‌ها ممکن است به سود یا زیان سرمایه گذاران بیانجامد. اما مطالعه و افزایش سطح آگاهی می تواند ریسک حاکم بر این بازار را کاهش داده و بر جذابیت آن بیافزاید.
امیدواریم با ارائه این مقاله به شما عزیزانی که قصد سرمایه گذاری در بازار آتی سکه را دارید کمک کرده باشیم که با آگاهی بیشتری به آن وارد شوید.
دیدگاه شما